Κρυπτία στην αρχαία Σπάρτη

Όταν κάνουμε αναφορά στην αρχαία Ελλάδα το μυαλό μας πάει κατευθείαν στον ναό της θεάς Αθήνας, τον Παρθενώνα αλλά και σε κιούπια, αγάλματα, θέατρο. Η λέξη πολιτισμός έχει συνδεθεί με καλλιτεχνικά δρώμενα, και με ότι τέλος πάντων σχετίζεται με την τέχνη. Η έννοια πολιτισμός, όμως, περιλαμβάνει και το σύνολο των ενεργειών -από την κατασκευή σχολείων, νεκροταφείων έως τη θέσπιση νόμων- οι οποίες έχουν στόχο την καλή ποιοτική ζωή των πολιτών και συγχρόνως τη διασφάλιση της ειρηνικής συμβίωσής τους.

Επίσης θαυμάζουμε την αρχαία ελληνική σοφία και δηλώνουμε -με στόμφο- ότι οι ρήσεις, τα αποφθέγματα, τα μηνύματά των σοφών εκείνης της περιόδου παραμένουν διαχρονικά!!!

Παραμένουν διαχρονικά τα μηνύματα γιατί αντιμετωπίζουμε ακριβώς τα ίδια προβλήματα!

Και αισθανόμαστε υπερήφανοι που δεν καταφέραμε σε χιλιάδες χρόνια να βρούμε λύση;

Ο ιστορικός, βιογράφος Παυσανίας (40-120 μ.Χ), λοιπόν, στο έργο «Βίοι Παράλληλοι» γράφει για τον Λυκούργο που έζησε περίπου το 800 π.Χ:

… Και εις μεν ταύτα λοιπόν ουδέν υπάρχει αδικίας ίχνος ουδέ πλεονεξίας, ήν αποδίδουσί τινες εις του Λυκούργου τους νόμους, λέγοντες ότι καλοί μεν εισίν όπως προάγωσι την ανδρείαν, ουχί όμως και την δικαιοσύνην.

Η δε καλουμένη παρά τοις Λακεδαιμονίοις Κρυπτία, αν και αύτη είναι νομοθέτημα του Λυκούργου, ως διηγείται ο Αριστοτέλης, αυτή βεβαίως έδωκε και εις τον Πλάτωνα την κακήν περί του ανδρός και του πολιτεύματος αυτού υπόληψιν. Ήτον δε τοιαύτη· Οι άρχοντες εξαπέστελλον κατ' έτος εις την χώραν άλλοι αλλαχού τους νέους όσοι διεκρίνοντο διά τον νουν των, έχοντας εγχειρίδια, και την αναγκαίαν τροφήν, και τίποτε άλλο· ούτοι δε, την μεν ημέραν διασπειρόμενοι εις χωρία παράμερα, εκρύπτοντο και ανεπαύοντο· την δε νύκτα, καταβαίνοντες εις τας οδούς έσφαζον πάντα Είλωτα όν συνελάμβανον.

Πολλάκις δε, περιερχόμενοι και τους αγρούς, εφόνευον τους ρωμαλεωτέρους αυτών και τους ισχυροτέρους· καθώς ο Θουκυδίδης εις τα Πελοποννησιακά αυτού ιστορεί ότι οι διά την ανδρείαν των διακριθέντες υπό των Σπαρτιατών, εστεφανώθησαν μεν, ως ελευθερωθέντες, και περιήλθον τα των Θεών ιερά, αλλά μετ' ολίγον όλοι έγιναν άφαντοι, όντες περισσότεροι των δισχιλίων, ώστε ούτε τότε ούτε έπειτα εδυνήθη τις να ειπή κατά τίνα τρόπον εχάθησαν.

Ο Αριστοτέλης μάλιστα λέγει ότι όταν οι έφοροι κατ' αρχάς αναλαμβάνωσι την εξουσίαν, κηρύττουσι πάντοτε πόλεμον κατά των Ειλώτων, ώστε να μη είναι ανόσιον το να τους φονεύωσι. Και κατά τ' άλλα δ' εφέροντο τραχέως και σκληρώς προς αυτούς· ούτω τους ηνάγκαζον να πίνωσι πολύν άκρατον οίνον, και τους έφερον τότε εις τα συσσίτια, διά να δεικνύωσιν εις τους νέους τι είναι η μέθη. Και ωδάς δε τους διέταττον να ψάλλωσι, και χορούς να χορεύωσιν αγενείς και γελοίους, και ουχί τους των ελευθέρων.

Διό και λέγεται ότι ύστερον, κατά την εκστρατείαν των Θηβαίων εις την Λακωνικήν, οι αιχμαλωτιζόμενοι Είλωτες, διαταττόμενοι να ψάλλωσι τα άσματα του Τερπάνδρου, του Αλκμάνος, και Σπένδοντος του Λάκωνος, απεποιούντο, λέγοντες ότι δεν θέλουσι τα αυθεντικά. Ώστε οι διατεινόμενοι ότι εις την Λακεδαίμονα ο ελεύθερος είναι υπέρ παν άλλο μέρος ελεύθερος, και ο δούλος υπέρ παν άλλο μέρος δούλος, δεν ώρισαν κακώς την διαφοράν.

Νομίζω όμως ότι αι τοιαύται σκληρότητες ύστερον προσετέθησαν υπό των Σπαρτιατών, μάλιστα μετά τον μέγαν σεισμόν, ότε λέγουσιν ότι οι Είλωτες επετέθησαν κατ' αυτών ομού μετά των Μεσσηνίων, και πολλά την χώραν εκακοποίησαν, και η πόλις περιήλθεν εις μέγιστον κίνδυνον. Διότι, το κατ' εμέ, δεν δύναμαι ν' αποδώσω εις τον Λυκούργον την Κρυπτείαν, το μιαρόν τούτο έργον, εκ της λοιπής αυτού πραότητος και δικαιοσύνης συμπεραίνων τον τρόπον του, όν και ο Θεός [δαιμόνιον] εβεβαίωσεν.