Νόμοι του Πλάτωνα

Αποκωδικοποιώντας τον μύθο του «σπηλαίου» του Πλάτωνα, οι άνθρωποι ζουν εγκλωβισμένοι σε σπήλαιο βλέπουν σκιές τις οποίες δεν ερμηνεύουν σωστά, δεν βλέπουν το "φως" που υπάρχει έξω από αυτό. Η λύτρωση έρχεται από τους τολμηρούς που βγαίνουν από το σπήλαιο, την αισθητή πραγματικότητα, και έτσι ανακαλύπτουν ότι υπάρχει και μια άλλη 'πραγματικότητα'. Αν κάποιοι επιστρέψουν στο σπήλαιο προκειμένου να ενημερώσουν τους εγκλωβισμένους θα αντιμετωπιστούν με σκεπτικισμό, με λοιδορία.

Κατά τους «new age» στοχαστές που κατακλύζουν το Internet  με αναλύσεις για το «σπήλαιο» ο τρόπος με τον οποίο οι άνθρωποι θα δουν το "φως" είναι ο διαλογισμός-ενόραση. Οι νεο-πλατωνιστές, όπως και όσοι διανθίζουν τον λόγο τους με ρήσεις του Πλάτωνα,  αναφέρονται πάντα στην Πολιτεία, και αποσιωπούν το έργο που έγραψε στα γεράματά του ο φιλόσοφος και φέρει τον τίτλο Νόμοι.   

✔Ο Πλάτων προκειμένου να υποστηρίξει την αριστοκρατική τάξη στην οποία ανήκε, επινόησε έναν άχρονο τόπο στον οποίο είχαν θέση οι αυθύπαρκτες αιώνιες Ιδέες και υπεράνω όλων το Αγαθόν. Ο άνθρωπος που θα τελείωνε επιτυχώς ένα διάρκειας αρκετών δεκαετιών εκπαιδευτικό πρόγραμμα, με τα

μαθηματικά στην κορυφή, θα αποκαλείτο φιλόσοφος (δηλαδή θα αποκτούσε γνώση για τις Ιδέες ) και έτσι θα είχε δικαίωμα αλλά και υποχρέωση να γίνει άρχοντας στην πόλη. Ο Πλάτων χώρισε την κοινωνία σε 3 τάξεις (άρχοντες, φύλακες, χειρώνακτες) και αποφάνθηκε ότι  δίκαιος είναι αυτός που κάνει τη δουλειά του και δεν εμπλέκεται στις δουλειές των άλλων. Η συστηματική και δια βίου εκπαίδευση ήταν λοιπόν για τον Πλάτωνα ο τρόπος για να φτάσουν στην αυτογνωσία οι άνθρωποι. Αυτά στην Πολιτεία.

Ο στοχασμός του Πλάτωνα, όμως, αμφισβητήθηκε από σύγχρονούς του σοφούς, με αποτέλεσμα να καταθέσει ένα τους Νόμους στο οποίο έργο το Αγαθόν απουσίαζε. Οι Ιδέες κατέβηκαν επίπεδο για να προσεγγιστούν από τους πολίτες· το εκπαιδευτικό σύστημα αντικαταστάθηκε από σύστημα καθολικών και αυστηρών νόμων, που θα επιβαλλόταν με βία· όσοι ήταν ανυπάκουοι θα τιμωρούνταν με εξορία ή με θανάτωση. Έτσι στην πόλη Αθήνα θα έμεναν οι λίγοι και άριστοι.  Η 'σωκρατική' διαλεκτική-μαιευτική μέθοδος της Πολιτείας εξελίχθηκε σε διάλεξη-μανιφέστο. Αυτά στους Νόμους.

 

Ιστορικό ενδιαφέρον Ο Πλάτων (427-347 π.κ.χ.) ίδρυσε την Ακαδημία στην οποία οι φοιτητές, γόνοι αριστοκρατικών οικογενειών, είχαν δύο στόχους: την εκπαίδευση και την άσκηση πολιτικής εξουσίας μελλοντικά. Η Ακαδημία του Πλάτωνα διατηρήθηκε και μετά τον θάνατό του, με τους στόχους να παραμένουν επίκαιροι και εφικτοί έως τις αρχές του 4ου αιώνα π.κ.χ.

Η μακεδονική μοναρχία κατέλυσε (έως το τελευταίο τέταρτο του 4ου αιώνα) τις πόλεις-κράτη του ελλαδικού χώρου· οι κοινωνικές συγκρούσεις  έπαυσαν, οι άνθρωποι έχασαν τον τίτλο του πολίτη δημοκρατικής πόλης και έγιναν ισότιμοι υπήκοοι ενός μονάρχη, δίχως την ύψιστη τιμή του εκλέγειν και εκλέγεσθαι. Ο σοφός της αρχαίας Αθήνας είναι ο εκπαιδευμένος πολίτης. Ο φιλόσοφος της Ελληνιστικής εποχής είναι πολίτης της οικουμένης.

Η Ακαδημία έκλεισε το 569 μ.Χ. με την απαγόρευση λειτουργίας της από τον Ιουστινιανό· στην πραγματικότητα ήταν διαλυμένη αφού από πολιτικά δυνάμει εξουσιαστική ομάδα είχε μετατραπεί σε παρα-θρησκευτική οργάνωση σε περιβάλλον όπου ο Χριστιανισμός έτεινε να γίνει αποδεκτός ως μοναδική θρησκεία.

*Πραγματολογικά στοιχεία και φιλοσοφική προσέγγιση από το βιβλίο Ιστορία της Αρχαίας Φιλοσοφίας του Mario Vegetti.

& Βασίλης Κάλφας, Αρχαίοι έλληνες φιλόσοφοι.