πατριωτισμός ή εθνικισμός

Ιστορία ακροθιγώς 

Μικρολίμανο στον Πειραιά

         

Η Ανατολική Ρωμανία (ή Βυζάντιο) στην χιλιετή δράση της  προτιμούσε την ειρηνική διευθέτηση διακρατικών ζητημάτων την οποία επιτύγχανε με τη διπλωματία (λύτρα στους εισβολείς, επιγαμίες, ανάμειξη σε ενδοφυλετικές διαμάχες, κ.ά.). Με πολεμική όμως επιχείρηση κατάφερε να ανασχέσει την αραβομουσουλμανική εισβολή τον 7ο αιώνα. Την ίδια περίοδο που η Δυτική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία κατέρρεε από επιθέσεις των λαών της στέπας (π.χ. Ούννοι), από επιδημίες, κ.λπ. Από τον 15ο αιώνα με την εφεύρεση της τυπογραφίας και την ανακάλυψη της Αμερικής (1492), η Δύση ανέλαβε τα σκήπτρα και ήταν αυτή που εξήγαγε πολιτισμικά προϊόντα αλλά και πολιτικά μέσω του Διαφωτισμού. Ήταν η σειρά της Δύσης να μπλοκάρει την τουρκομουσουλμανική επέλαση το 1571 με τη ναυμαχία της Ναυπάκτου και το 1827 με τη ναυμαχία στο Ναβαρίνο. Τα έθνη σταδιακά διεκδικούσαν ζωτικό και γόνιμο χώρο προκειμένου να αντιμετωπιστεί η στενοχωρία αλλά και να επέλθει η ευημερία. Η εμφάνιση και η οριοθέτηση των κρατών αντικατέστησε τον ρόλο και τη δημιουργία των κάστρων της φεουδαλικής εποχής. Τον 18ο αιώνα εμφανίστηκε ο εθνικισμός, ο οποίος γιγαντώθηκε τους δύο επόμενους αιώνες. Άλλωστε, η ελληνική επανάσταση του 1821 οφείλεται και στην έξαρση του ευρωπαϊκού εθνικισμού.

...

Επιδιώξεις του κράτους είναι η ελευθερία, η αυτονομία, η αυτάρκεια. Το έθνος, όμως,  έχει ευρύ διάνυσμα που περιλαμβάνει και τα ομόγλωσσα, ομόθρησκα άτομα της διασποράς τα οποία ανήκουν στη δικαιοδοσία άλλου κράτους/προστάτη. Εξ αυτού δημιουργείται η «μεγάλη ιδέα» και οι αλυτρωτικές τάσεις, δηλαδή ανάγκη για υπερεξάπλωση προκειμένου να συμπεριληφθεί η
αδελφότητα γείτονας περιοχής. Η Μεγάλη Ιστορία, που ενδιαφέρεται για τις κοινωνικές τάσεις κυρίως (και όχι μόνον για τους τυχόν ηγεμονίσκους), διαπιστώνει ότι κλείνουν κύκλοι και ανοίγουν άλλοι όχι πάντα της ίδιας ποιότητας ή με τα ίδια χαρακτηριστικά. Μετά τον Β΄ΠΠ τα σύνορα των ευρωπαϊκών κρατών καθορίστηκαν μέσα από διακρατικές συμφωνίες, συμμαχίες. Ως συνέπεια ήταν η υποχώρηση της φρενίτιδας του «εθνικισμού».  

Κατά το σύνθημα-στόχο της δεκαετίας του 1980, «η Ελλάδα ανήκει στους Έλληνες», «η Αγγλία ανήκει στους Άγγλους», η «Πολωνία ανήκει στους Πολωνούς», και ούτω κάθε εξής. Αυτό που αναζητά λοιπόν ο σύγχρονος ευρωπαίος αλλά και απαιτεί είναι ένα σφιχτό πατερναλιστικό σύστημα για το οποίο είναι πρόθυμος να πληρώσει φορολογία προκειμένου να νιώσει ασφαλής και να επιτευχθεί η ανάπτυξη –ό,τι εννοεί κάποιος με αυτή την έννοια–  ή απλώς να ανοίγουν/κλείνουν οι κερκόπορτες μόνον για τους αυτόχθονες όταν απειλούνται.  
Αν το χαρακτηριστικό του 18ου αιώνα ήταν η «εδαφική πλεονεξία» το χαρακτηριστικό του 21ου αιώνα είναι η «διατήρηση των κεκτημένων». Ίσως, λοιπόν, πιο εύστοχος χαρακτηρισμός, μιλώντας πάντα για την Ευρώπη, να είναι ο «πατριωτισμός», ή σε κάποιες περιπτώσεις «φυλετισμός», μιας και ο εθνικισμός συνυφαίνεται με τον ρατσισμό.