ΑΡΧΑΪΚΗ ΠΟΙΗΣΗ (8ος-μέσα 5ου αιώνα π.Χ.), ΕΛΠ 21

Φοιτητική εργασία της Ναυσικάς Αλειφέρη για το Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο (βαθμός 9,3)

ΕΙΣΑΓΩΓΗ 

Ο Απόλλων και η λύρα του

Opéra de Paris Garnier

http://www.aviewoncities.com/paris/operagarnier.htm

Η ποίηση -επική και λυρική- είναι είδος της λογοτεχνίας.[1] Τα έπη αφηγούνται ηρωικές πράξεις ανθρώπων και δράσεις θεών. Οι ήρωες  κερδίζουν τον απεριόριστο θαυμασμό και γίνονται πρότυπα προς μίμηση. Η απαγγελία ποιημάτων γινόταν από τους ραψωδούς σε θρησκευτικές εορτές, που περιλάμβαναν μουσικούς και αθλητικούς αγώνες. Στην πρώτη ενότητα θα ασχοληθούμε με το απόσπασμα (ραψωδία μ, 153-200 στ.) από την ομηρική Οδύσσεια, που πιθανολογείται ότι γράφτηκε τον 7ο αι. π.Χ. Το έπος που ανήκει στον κύκλο Νόστος περιγράφει τις περιπέτειες του Οδυσσέα και τον διακαή πόθο για επιστροφή στην πατρίδα.[2]

Κατηγορίες της λυρικής ποίησης είναι η μελική και η χορική. Η μελική ποίηση εκφράζει προσωπικά συναισθημάτα, απόψεις, εμπειρίες και στοχεύει στην αισθητική απόλαυση. Η θεματολογία της μελικής ποίησης είναι απλή, αντλείται από καθημερινές δράσεις ανθρώπων∙ ωστόσο η ηρωική δράση, ως ένθετη διήγηση, δεν εξαφανίζεται. Ο ποιητής εκτελεί μόνος το έργο του (εξού και όρος μονωδία) με τη συνοδεία λύρας. Καθώς ο ποιητής εκμυστηρευόταν προσωπικές εμπειρίες το κοινό ήταν σαφώς μικρότερο.

            Με τη μονωδία της Σαπφώς και με το Απόσπασμα 1, 36-77, Παρθένειο του Αλκμάνα, θα ασχοληθούμε στη δεύτερη ενότητα. Η Σαπφώ ήταν μέλος της  αριστοκρατικής τάξης και έγραφε στην αιολική διάλεκτο της Λέσβου. Στη Σπάρτη γεννήθηκε η χορική ποίηση -χορός των γυναικών σε δημόσια θέα. Στη χορική ποίηση, ο ποιητής ήταν και συνθέτης, χορογράφος, και συνήθως συνόδευε τον χορό με την κιθάρα του. Ο Αλκμάνας, έγραψε χορικά ποιήματα στο «λακωνικό ιδίωμα».[3]

            Στην ίδια ενότητα θα προσπαθήσουμε να ερμηνεύσουμε την άποψη των αρχαίων Ελλήνων για την ωραιότητα. Στην εννοιολογική ελληνική γλώσσα, η λέξη «ωραίο» προέρχεται από τη λέξη

ΑΣΜΑ ΑΣΜΑΤΩΝ, ΣΟΛΟΜΩΝ

Το ρόδι με τη 'βασιλική κορόνα' είναι σύμβολο Αγάπης: 

αφθονία («α» στερητικό + «φθόνος»), 

καλοτυχία, ευημερία, ευκαρπία 

αλλά και αναγέννηση, ερωτικός πόθος.

 Έμβλημα της Αφροδίτης, Περσεφόνης, Ήρας, κ.ά.

ΚΡΑΤΑΙΑ ΩΣ ΘΑΝΑΤΟΣ ΑΓΑΠΗ

«Άσμα Ασμάτων». Ή τον 10ο αι. π.Χ  (του Σολομώντα), ή τον 4ο αι. π.Χ. 

Το εβραϊκό υπέροχο ποίημα περιλαμβάνεται στην 'Παλαιά Διαθήκη'.

Ο ΑΝΤΡΑΣ

Όμορφη, όμορφη, όμορφη πού' σαι αγάπη μου.
Τι όμορφη που είσαι...
Γλυκιά σαν του περιστεριού και τρυφερή η ματιά σου
Καμιά από τις όμορφες δεν παραβγαίνει εμπρός σου
Εσύ είσαι κρινολούλουδο κι εκείνες είναι αγκάθια
Ίδια με κόκκινη κλειστή τα κόκκινά σου χείλη
Σα ρόδι που το κόψανε στη μέση
μου φαντάζει πίσω από το πέπλο σου το ροδομάγουλό σου
Τα δυο σου στήθια μοιάζουνε δίδυμα ζαρκαδάκια
που να βοσκήσουν βγήκανε μες στα ανθισμένα κρίνα.
Φίλα με, φίλα με, μ' όλα τα φιλιά που έχεις μες στο στόμα
μέθα με στης αγκάλης σου το πιο γλυκό κρασί
και το όνομά σου άρωμα, μύρο χυμένο κάτω
Όλων των μύρων τ' άρωμα και η ευωδιά είσαι εσύ
ναι, πιο πολύ κι από το κρασί μεθώ όταν μ' αγγίζεις
να σ' αγαπάνε, άντρα μου, αυτό μονάχα αξίζεις.
Όμορφη, αψεγάδιαστη είσαι αγαπημένη.
Μου 'χεις κλέψει την καρδιά μου, αγάπη μου, αδελφή μου,
μ' ένα σου βλέμμα μοναχά, μια χάντρα στο λαιμό σου.
Μέλι κερήθρας στάζουνε τα δυο γλυκά σου χείλη
μέλι και γάλα αργοκυλούν στη γλώσσα σου από κάτω.
Κήπος κλειστός, ολάνθιστος είσαι αγαπημένη
πηγή με γάργαρο νερό, παράδεισος από δροσιές
παράδεισος από ροδιές το κάθε σου αυλάκι.
Κανέλα, μοσχοκάλαμο, κι ο νάρδος με τον κρόκο
και ρίζες αρωματικές του Λίβανου και σμύρνα
και αλόη και όποιο μύρο πεις, σε σένα ευωδιάζουν.

Η ΝΥΦΗ

Σήκω βοριά, έλα νοτιά, φύσα τα κλωνιά μου
να ξεχυθούν, να σκορπιστούν παντού οι ευωδιές μου.
Σήκω βοριά, έλα νοτιά φυσήξτε τα κλωνιά μου
να ξεχυθούν, να σκορπιστούν παντού τα αρώματά μου.
Σήκω βοριά, έλα νοτιά, φυσήξτε τα κλωνιά μου
να ξεχυθούν, να σκορπιστούν παντού τα αρώματά μου.
Κι ας κατεβεί ο άντρας μου στον κήπο που 'ν' δικός του
για να γευτεί όποιο καρπό απ' τα κλαδιά του θέλει
για να γευτεί όποιο καρπό απ' τα κλαδιά μου θέλει.

Απόδοση: Λευτέρης Παπαδόπουλος

.........................................

Το έργο ειδικότερα περιγράφει τον πόθο δύο αποχωρισμένων εραστών και την επανένωσή τους παρά τα εμπόδια που παρεμβάλλονται

Μεταγραφή: Γιώργος Σεφέρης

 [4,2] Εγώ κοιμούμαι κι η καρδιά μου ξαγρυπνά.

Φωνή του αγαπημένου· χτυπά την πόρτα.

-«άνοιξε, αδερφή μου, ταίρι μου,

περιστέρα μου, πανέμνοστή μου,

τι το κεφάλι μου το νότισε η δροσιά

και τους βοστρύχους μου τ᾽ αγιάζι της νυχτός».

[3] -«Γδύθηκα το χιτώνα μου, πώς να τον φορέσω;

Ένιψα τα πόδια μου, πώς να τα λερώσω;»

[4] Έσυρε το χέρι του ο αγαπημένος στης κλειδωνιάς το μάτι3

και θροήθηκαν τα σπλάχνα μου γι᾽ αυτόν.

[5] Σηκώθηκα ν᾽ ανοίξω στον αγαπημένο μου·

έσταξε σμύρνα από τα χέρια μου,

τα δάχτυλά μου γέμισαν σμύρνα

σαν άγγιξα το μάνταλο της κλειδωνιάς.

[6] Άνοιξα στον αγαπημένο μου·

ο αγαπημένος είχε περάσει·

βγήκε η ψυχή μου ακολουθώντας τον·

τονε ζήτησα και δεν τον βρήκα,

τονε φώναξα, δε μ᾽ άκουσε.

[7] Μ᾽ ήβραν οι φύλακες

που τριγυρνούν στην πολιτεία,

με χτύπησαν, με πλήγωσαν,

πήραν τη μαντίλα μου από πάνω μου

αυτοί που φυλάγουν τα τείχη.

[8] Σας εξορκίζω, θυγατέρες της Ιερουσαλήμ,

στις δύναμες και στις ορμές του αγρού

α βρείτε τον αγαπημένο μου τι θα του πείτε;

Πως είμαι λαβωμένη της αγάπης.

Ο ΧΟΡΟΣ

[9] Μα τι έχει ο αγαπημένος σου, πάνω απ᾽ τους άλλους,

συ πεντάμορφη;

Μα τι έχει ο αγαπημένος σου πάνω απ᾽ τους άλλους

για να μας εξορκίζεις τόσο;

Η ΝΥΦΗ

[10] Ο αγαπημένος μου λάμπει και ροδίζει,4

διαλεχτός στους μύριους·

[11] το κεφάλι του είναι λαγαρό χρυσάφι

βάγια οι βόστρυχοί του

μαύροι σαν κοράκι.

[12] Τα μάτια του είναι περιστέρια

στα νερά στ᾽ αυλάκια,

λούζουνται στο γάλα

κάθουνται στις γούρνες.

[13] Τα μάγουλά του είναι βραγιές μυριστικά

θήκες αρωμάτων·

τα χείλια του είναι κρίνα

και σταλάζουν σμύρνα·

[14] τα χέρια του είναι μάλαμα βραχιόλια

χρυσόλιθους γεμάτα·

είναι φίλντισι η κοιλιά του

με ψηφιά ζαφείρια·

[15] τα πόδια του είναι μάρμαρο κολόνες

με χρυσά θεμέλια.

Η όψη του είναι σαν το Λίβανο,

διαλεχτή σαν το κέδρο·

[16] τα λόγια του είναι γλυκασμός

κι ολόκληρος είναι επιθυμία.

Αυτός είναι ο αγαπημένος μου

κι αυτός το ταίρι μου,

θυγατέρες της Ιερουσαλήμ.

Ο ΧΟΡΟΣ

[6,5] Ποια είναι τούτη που ανεβαίνει λευκανθισμένη

ακουμπώντας στον αγαπημένο της;

Ο ΑΝΤΡΑΣ

Κάτω απ᾽ τη μηλιά σε ξύπνησα

εκεί που η μάνα σου σε γέννησε,

εκεί που πόνεσε και σε γέννησε.

Η ΝΥΦΗ

[6] Βάλε με σφραγίδα στην καρδιά σου,

ωσάν σφραγίδα στο μπράτσο σου·

είναι δυνατή η αγάπη σαν το θάνατο

και σκληρός ο πόθος σαν τον άδη·

οι σπίθες της είναι σπίθες της φωτιάς,

φλόγα του Θεού.

[7] Νερά ποτάμια δεν μπορούν

να σβήσουν την αγάπη.

http://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/anthology/literature/browse.html?text_id=609
......................................................

https://agonigrammi.wordpress.com/2009/04/16/%CE%AC%CF%83%CE%BC%CE%B1-%CE%B1%CF%83%CE%BC%CE%AC%CF%84%CF%89%CE%BD/

ΝΙΚΟΣ ΓΚΑΤΣΟΣ

Στον κεραυνό και στη βροχή
κάνω κρυφά μια προσευχή
να `χεις τον ήλιο συντροφιά
στη συννεφιά

In lightning and rain
secretly do a prayer
to `ve sun companionship

the cloudy

http://www.museekart.com/afieroma_NikosGatsos.html

ΕΧΕΙ ΚΙ Ο ΦΤΩΧΟΣ ΠΟΥΛΙ

EXEI ΚΙ O ΦΤΩΧΟΣ ΠΟΥΛΙ

Οδυσσέας Ελύτης (2 Noεμ. 1911-18 Μαρτ. 1996),

από την ποιητική συλλογή ΑΝΟΡΘΟΓΡΑΦΙΕΣ

Να ’χεις στόλους και βαπόρια

και πλεούμενα πελώρια

Με το δένε και το λύνε

λίγο βέβαια δεν είναι

Όμως της ζωής το αλάτι

βρίσκεται μες στο κρεβάτι

Μια μονάχα μες στις δέκα

να ’ναι αληθινή γυναίκα