εξελέγη [Μάιος 2018] τακτικό μέλος στην Ακαδημία Αθηνών
στην έδρα «Ιστορία της Φιλοσοφίας».
-Κύριε
Καθηγητά, υπάρχει ένας ιδιαίτερος τρόπος που «μιλάει» στον άνθρωπο η φιλοσοφία
σήμερα;
H φιλοσοφία έχει χάσει,
δυστυχώς, μια πιο άμεση επαφή με το ευρύ κοινό. Αυτό είναι πιο εμφανές στον
αγγλόφωνο χώρο, αλλά συμβαίνει και στην Ηπειρωτική Ευρώπη και ακόμα και στην
Ελλάδα. Ένας λόγος είναι η «επαγγελματοποίηση» της φιλοσοφίας μέσα στα ακαδημαϊκά
πλαίσια, στα οποία κυρίως κινείται σήμερα. Τα κριτήρια της ακαδημαϊκής
αξιολόγησης, τα οποία επιβάλλουν ένα συγκεκριμένο τρόπο προσέγγισης και
επεξεργασίας των προβλημάτων, ενθαρρύνουν την εστίαση της προσοχής στην
αντίδραση του στενού ακαδημαϊκού περιβάλλοντος και των επαγγελματικών
συναδέλφων του κάθε φιλοσόφου. Αυτό
συνεπάγεται την εστίαση σε απτά, ειδικευμένα προβλήματα η απάντηση στα οποία
πρέπει να μπορεί να ελεγχθεί σχετικά εύκολα και χωρίς θολότητες. Τέτοια
προβλήματα όμως συνήθως αφορούν ένα σχετικά στενό κύκλο και ιδεών και ειδικών.
Όχι μόνο δεν απευθύνονται στον προβληματισμό της κοινωνίας πιο γενικά αλλά
συχνά είναι άσχετα με τα θέματα που απασχολούν ακόμα και φιλοσόφους που
ασχολούνται με διαφορετικούς κλάδους.
Η ειδίκευση, λοιπόν,
που ακολουθεί την επαγγελματοποίηση του κλάδου (και δεν είναι τυχαίο ότι
μπορούμε πια να αναφερθούμε στη φιλοσοφία ως «κλάδο») έχει κάνει την
επικοινωνία μας με την κοινωνία πιο δύσκολη απ’ ότι υπήρξε στο παρελθόν.
-Πώς,
λοιπόν, μπορεί κανείς στο ακαδημαϊκό περιβάλλον ν’ αποφύγει την ειδίκευση;
H ειδίκευση δεν
σημαίνει αποκλειστικά κακή εξέλιξη. Πολλά προβλήματα που αντιμετωπίζονται
φιλοσοφικά χρειάζονται ακριβώς μια τέτοια προσέγγιση. Το πρόβλημα είναι με την
προσήλωση σε τέτοια θέματα. Έτσι, μαθαίνουμε να γράφουμε (και να σκεπτόμαστε)
με τρόπο που δεν είναι εύκολα καταληπτός από μη ειδικούς. Παρ’ όλο, λοιπόν, που
σέβομαι και εκτιμώ την ακαδημαϊκή πλευρά της φιλοσοφίας, πιστεύω ότι πρέπει
—τουλάχιστον μερικοί από εμάς— να επιμείνουμε να ασχολούμαστε με πιο γενικά προβλήματα,
τα οποία απασχολούν την κοινωνία, και να τα περιεργαζόμαστε με τρόπο που να
απευθύνεται σε ανθρώπους για τους οποίους τα προβλήματα αυτά είναι (ή θα πρέπει
να είναι) άμεσα και σημαντικά.
Η φιλοσοφία άρχισε στην
αρχαία Ελλάδα κυρίως ως «τέχνη του βίου». Κι αυτή είναι μια παράδοση που είναι
ανάγκη να ανανεωθεί και να βρει μια θέση στη σύγχρονη δομή του πεδίου μας. Δεν
αναφέρομαι τόσο πολύ στις διάφορες επιφυλλίδες που πολλοί φιλόσοφοι γράφουν σε
εφημερίδες και περιοδικά. Αναφέρομαι σε σοβαρά έργα, όπως, π.χ., αυτά του
Jürgen Habermas, του Ronald Dworkin, ή του Michel Foucault, τα οποία, χωρίς να
συμβιβάζονται, καταφέρνουν να απευθυνθούν σ’ ένα ευρύτερο