«Μένουμε σπίτι. Δεν μένουμε σιωπηλές»

Tα αθώα «σκάσε», «μη μιλάς», «δεν ξέρεις εσύ» που απευθύνουν οι γονείς στα παιδιά είναι τα θεμέλια της πιθανής μελλοντικής κακοποίησης που θα δεχθούν ως ενήλικα άτομα. Η συζήτηση για την ενδοοικογενειακή βία εστιάζει στην κακομεταχείριση που υφίστανται οι γυναίκες από τους άντρες και αφήνει  στο  περιθώριο την κακομεταχείριση των αντρών από τις γυναίκες –άλλο ένα θέμα ταμπού. Οι αρρωστημένες εξαρτήσεις αφορούν κάθε είδους σχέσεις –σύζυγοι, παιδιά εναντίον γονέων, γονείς εναντίον παιδιών–  με πολλές εκφράσεις βίας (ξύλο, ειρωνεία, εκφοβισμός, υποτίμηση). Η παραμονή σε ασφυκτικό περιβάλλον οφείλεται είτε σε αντικειμενικούς παράγοντες (οικονομική δυσπραγία) είτε σε παθοψυχολογικά αίτια. Είναι αλήθεια ότι όσο μικρότερη αυτοεκτίμηση, όσο λιγότερες εμπειρίες διαθέτει ο άνθρωπος τόσο πιο εύκολα περνά στη θέση του θύματος αλλά και στη θέση του θύτη.

Ο άνθρωπος ανήκει στο ζωικό βασίλειο και η αγωνία του είναι να γίνει και να παραμείνει άνθρωπος· δεν τα καταφέρνει πάντοτε, κάποιες φορές κάνει πισωγυρίσματα. Σε περίοδο κρίσεων (είτε προσωπικών είτε συλλογικών) αναδύεται το φοβισμένο ζώο που αντιλαμβανόμενο τη μηδαμινότητά του, την ανεπάρκειά του εκδηλώνει αρχέγονα ένστικτα –είτε κυριαρχίας είτε υποταγής. Η συμβολή των αρχαίων Ελλήνων στοχαστών στο γίγνεσθαι ήταν η εμφάνιση της έννοιας διανόηση με την κατάθεση υποθέσεων, θεωριών. Εξύψωσαν τον άνθρωπο, έθεσαν διαχωριστικές γραμμές από τα ά-λογα όντα ενώ αμφισβήτησαν τη θεϊκή υπόσταση . Ωστόσο ούτε καλοί, συνετοί ήταν (συμμετείχαν σε έριδες,
αντιπαλότητες, κάψιμο βιβλίων, λοιδορία) ούτε έναν καλύτερο πολιτισμό έφτιαξαν π.χ. από τον Σουμεριακό ή τον Αιγυπτιακό και παιδεραστές ήταν. Η αγωνία της ανάδυσης της κτηνώδους πλευράς χαρακτηρίζει και τον Νεωτερικό άνθρωπο που θέτει τον εαυτό του ακούσια ή εκούσια σε πολιτισμένα καλούπια. Εσφαλμένη η άποψη ότι η μόρφωση και οι εγκυκλοπαιδικές γνώσεις εξανθρωπίζουν. Τα ακαδημαϊκά πτυχία πιστοποιούν/βεβαιώνουν την ικανότητα συγκρατητικής μνήμης ενός ατόμου –δεν πιστοποιούν, όμως, την εκμάθηση της "τέχνης" της ανθρωπιάς ή του αυτοσεβασμού.  Η εαυτο-βελτίωση, η αναγνώριση του Άλλου ως ανθρώπου με δικαιώματα, με ανάγκες απαιτεί μακρά και επίπονη μελέτη, επεξεργασία, κατανόηση εννοιών, αντιλήψεων που σχετίζονται με την ανθρώπινη φύση αλλά και προσωπικά βιώματα.

Για να επανέλθουμε στο θέμα βία και στο δίπολο: κυριαρχία-υποταγή, θύτης-θύμα. Αν δεν υπήρχε βασανιστής (που παίζει το κεφάλι του κορώνα-γράμματα αφού είναι διαρκώς εκτεθειμένος στην εκδίκηση)  δεν θα υπήρχε ήρωας, ο οποίος κερδίζει τον οίκτο, τη συμπάθεια, τον θαυμασμό (Πώς αντέχει;! Ήρωας! Ηρωίδα!). Ας υποθέσουμε ότι η απάνθρωπη συμπεριφορά του θύτη οφείλεται στην άγνοια, στην αμορφωσιά ή στη στέρηση αγάπης κατά την παιδική ηλικία. Παρ’ όλα αυτά καταφέρνει να βελτιώσει τη συμπεριφορά του και να γίνει άνθρωπος. Ποιος θα είναι ο ρόλος του θύματος στη νέα πραγματικότητα; Όσο παραμένει στην ίδια σχέση θα τιμωρεί διαρκώς τον θύτη υπενθυμίζοντάς του τον ζωώδη εαυτό. Κάτι παρόμοιο συμβαίνει και στη Μεγάλη Ιστορία: η Δικαιοσύνη αποφαίνεται μία φορά, οι ιστορικές επέτειοι θυμίζουν ετησίως. Η απομάκρυνση, λοιπόν, του θύματος είτε έτσι είτε αλλιώς είναι μονόδρομος. Η λέξη-κλειδί, δεν είναι η συγχώρεση, είναι η κατανόηση της ανθρώπινης φύσης. Η αντοχή σε αντίξοες συνθήκες μαρτυρά δυναμικό χαρακτήρα, η ανοχή στη βία όχι –η συναίνεση στον σαδομαζοχισμό είναι άλλο θέμα. Αν δεν αφεθεί/καεί το παρελθόν (φωτογραφίες, ενθύμια, αλλαγή περιβάλλοντος), αν δεν βγει ο άνθρωπος από τη ζώνη ασφαλείας δεν θα υπάρξει εξέλιξη. Η σκέψη όταν ελευθερωθεί από φοβίες μπορεί να δημιουργήσει νέο δίκτυο δυνατοτήτων και τότε τα παλαιά μοτίβα δεν εξυπηρετούν.  Η προσκόλληση ή η συνεχής αναβίωση άσχημων παρελθοντικών καταστάσεων δημιουργεί στον άνθρωπο πάλι –εικονικά αυτή τη φορά αφού το παρόν είναι διαφορετικό πλέον– συνθήκες κινδύνου, απομόνωσης, βασάνων, ταραχής, κ.ά. Αναμενόμενη η εμφάνιση προσώπου (άντρα ή γυναίκας) που θα του ξανακάνει τη ζωή κόλαση.

Ολική μεταμόρφωση. Η συνειδητή αποβολή του μαρτυρικού σταυρού ελευθερώνει το αδηφάγο για θαυμασμό «εγώ» και δίνει χώρο στην απόλαυση, στην ευτυχία. Η εμφάνιση συνανθρώπου που προτείνει διαφορετική μέθοδο αντίληψης, πρόσληψης ερεθισμάτων και επέκτασης οριζόντων είναι η ευκαιρία για εσωτερική αναζήτηση, αναζωογόνηση, ελευθερία.

Το επόμενο βήμα;.....

«Γιατί [ο άνθρωπος] είναι το μοναδικό πλάσμα, που, χωρίς προσπάθεια, δεν ξέρει τι είναι», Λιούις Μάμφορντ.

Μένουμε σπίτι

Δεν μένουμε σιωπηλές

Δεν μένουμε σιωπηλοί