Πολιτεία, Πλάτων, ΕΛΠ 22

Ναυσικά Αλειφέρη, ΕΛΠ 22 

📎μύθος για την Ψυχή:

 https://xronompala.blogspot.com/2012/09/blog-post_7.html

 

 

Ο Πλάτων (427/8-348 π.X.)  έζησε στην περίοδο κατά την οποία η Αθηναϊκή πολιτεία ήταν σε οικονομική και ηθική παρακμή. Η δε επιθυμία της μακεδονικής ηγεμονίας για εξάπλωση και κυριαρχία στον ελλαδικό χώρο ήταν έκδηλη απειλώντας με αφανισμό τις πόλεις-κράτη αλλά και τα προνόμια της αριστοκρατίας, μέλος της οποίας ήταν ο Πλάτων. Παράλληλα με τα πολιτειακά και στρατιωτικά θέματα, οι φιλόσοφοι ανταποκρινόμενοι στις απαιτήσεις της κοινωνίας ασχολήθηκαν με τον ίδιον τον άνθρωπο (με τη φράση αναφοράς του Πρωταγόρα: «πάντων χρημάτων μέτρον ο άνθρωπος»)· προσπάθησαν να προσδιορίσουν τους ρυθμιστικούς νόμους που διέπουν τις ανθρώπινες σχέσεις, διαμορφώνοντας έτσι την Ανθρωποκεντρική περίοδο (μέσα 5ου-322 π.Χ.)

 

Οι αρετές της πλατωνικής δίκαιης πόλης

Κατά τη σωκρατική άποψη «η αρετή είναι γνώση» και οι ηθικές έννοιες (όπως φιλία, οσιότης, δικαιοσύνη, ανδρεία, σοφία, σωφροσύνη) περιλαμβάνονται στη μία αρετή. Ο Πλάτων αφού αποκάλεσε Ιδέες τα πρότυπα των αφηρημένων ηθικών εννοιών τα τοποθέτησε σε έναν υπερβατικό άχρονο, αιώνιο, σταθερό πεδίο. Έτσι,  αναγάγοντας τις Ιδέες-αξίες σε μια απόλυτη αληθινή εξω-πραγματικότητα, τους απέδωσε ιδιότητες –όπως σταθερότητα, καθολικότητα, αιωνιότητα– ίδιες με αυτές των φυσικών ρυθμιστικών νόμων· τους οποίους οι Σοφιστές θεωρούσαν πανίσχυρους με κύρος, αντιθέτως ευμετάβλητους και εφήμερους τους θεσπισμένους κοινωνικούς νόμους –προϊόντα ανθρώπινης σκέψης δίχως αξία.[1]

Σύμφωνα με την άποψη του Πλάτωνα, όπως αυτή δηλώνεται μέσω του Σωκράτη, η πόλη είναι

Νόμοι του Πλάτωνα

Αποκωδικοποιώντας τον μύθο του «σπηλαίου» του Πλάτωνα, οι άνθρωποι ζουν εγκλωβισμένοι σε σπήλαιο βλέπουν σκιές τις οποίες δεν ερμηνεύουν σωστά, δεν βλέπουν το "φως" που υπάρχει έξω από αυτό. Η λύτρωση έρχεται από τους τολμηρούς που βγαίνουν από το σπήλαιο, την αισθητή πραγματικότητα, και έτσι ανακαλύπτουν ότι υπάρχει και μια άλλη 'πραγματικότητα'. Αν κάποιοι επιστρέψουν στο σπήλαιο προκειμένου να ενημερώσουν τους εγκλωβισμένους θα αντιμετωπιστούν με σκεπτικισμό, με λοιδορία.

Κατά τους «new age» στοχαστές που κατακλύζουν το Internet  με αναλύσεις για το «σπήλαιο» ο τρόπος με τον οποίο οι άνθρωποι θα δουν το "φως" είναι ο διαλογισμός-ενόραση. Οι νεο-πλατωνιστές, όπως και όσοι διανθίζουν τον λόγο τους με ρήσεις του Πλάτωνα,  αναφέρονται πάντα στην Πολιτεία, και αποσιωπούν το έργο που έγραψε στα γεράματά του ο φιλόσοφος και φέρει τον τίτλο Νόμοι.   

✔Ο Πλάτων προκειμένου να υποστηρίξει την αριστοκρατική τάξη στην οποία ανήκε, επινόησε έναν άχρονο τόπο στον οποίο είχαν θέση οι αυθύπαρκτες αιώνιες Ιδέες και υπεράνω όλων το Αγαθόν. Ο άνθρωπος που θα τελείωνε επιτυχώς ένα διάρκειας αρκετών δεκαετιών εκπαιδευτικό πρόγραμμα, με τα

Αλέξανδρος Νεχαμάς

 εξελέγη [Μάιος 2018] τακτικό μέλος στην Ακαδημία Αθηνών 

στην έδρα «Ιστορία της Φιλοσοφίας».

-Κύριε Καθηγητά, υπάρχει ένας ιδιαίτερος τρόπος που «μιλάει» στον άνθρωπο η φιλοσοφία σήμερα;

H φιλοσοφία έχει χάσει, δυστυχώς, μια πιο άμεση επαφή με το ευρύ κοινό. Αυτό είναι πιο εμφανές στον αγγλόφωνο χώρο, αλλά συμβαίνει και στην Ηπειρωτική Ευρώπη και ακόμα και στην Ελλάδα. Ένας λόγος είναι η «επαγγελματοποίηση» της φιλοσοφίας μέσα στα ακαδημαϊκά πλαίσια, στα οποία κυρίως κινείται σήμερα. Τα κριτήρια της ακαδημαϊκής αξιολόγησης, τα οποία επιβάλλουν ένα συγκεκριμένο τρόπο προσέγγισης και επεξεργασίας των προβλημάτων, ενθαρρύνουν την εστίαση της προσοχής στην αντίδραση του στενού ακαδημαϊκού περιβάλλοντος και των επαγγελματικών συναδέλφων του κάθε φιλοσόφου. Αυτό συνεπάγεται την εστίαση σε απτά, ειδικευμένα προβλήματα η απάντηση στα οποία πρέπει να μπορεί να ελεγχθεί σχετικά εύκολα και χωρίς θολότητες. Τέτοια προβλήματα όμως συνήθως αφορούν ένα σχετικά στενό κύκλο και ιδεών και ειδικών. Όχι μόνο δεν απευθύνονται στον προβληματισμό της κοινωνίας πιο γενικά αλλά συχνά είναι άσχετα με τα θέματα που απασχολούν ακόμα και φιλοσόφους που ασχολούνται με διαφορετικούς κλάδους.

Η ειδίκευση, λοιπόν, που ακολουθεί την επαγγελματοποίηση του κλάδου (και δεν είναι τυχαίο ότι μπορούμε πια να αναφερθούμε στη φιλοσοφία ως «κλάδο») έχει κάνει την επικοινωνία μας με την κοινωνία πιο δύσκολη απ’ ότι υπήρξε στο παρελθόν.

-Πώς, λοιπόν, μπορεί κανείς στο ακαδημαϊκό περιβάλλον ν’ αποφύγει την ειδίκευση;

H ειδίκευση δεν σημαίνει αποκλειστικά κακή εξέλιξη. Πολλά προβλήματα που αντιμετωπίζονται φιλοσοφικά χρειάζονται ακριβώς μια τέτοια προσέγγιση. Το πρόβλημα είναι με την προσήλωση σε τέτοια θέματα. Έτσι, μαθαίνουμε να γράφουμε (και να σκεπτόμαστε) με τρόπο που δεν είναι εύκολα καταληπτός από μη ειδικούς. Παρ’ όλο, λοιπόν, που σέβομαι και εκτιμώ την ακαδημαϊκή πλευρά της φιλοσοφίας, πιστεύω ότι πρέπει —τουλάχιστον μερικοί από εμάς— να επιμείνουμε να ασχολούμαστε με πιο γενικά προβλήματα, τα οποία απασχολούν την κοινωνία, και να τα περιεργαζόμαστε με τρόπο που να απευθύνεται σε ανθρώπους για τους οποίους τα προβλήματα αυτά είναι (ή θα πρέπει να είναι) άμεσα και σημαντικά.

Η φιλοσοφία άρχισε στην αρχαία Ελλάδα κυρίως ως «τέχνη του βίου». Κι αυτή είναι μια παράδοση που είναι ανάγκη να ανανεωθεί και να βρει μια θέση στη σύγχρονη δομή του πεδίου μας. Δεν αναφέρομαι τόσο πολύ στις διάφορες επιφυλλίδες που πολλοί φιλόσοφοι γράφουν σε εφημερίδες και περιοδικά. Αναφέρομαι σε σοβαρά έργα, όπως, π.χ., αυτά του Jürgen Habermas, του Ronald Dworkin, ή του Michel Foucault, τα οποία, χωρίς να συμβιβάζονται, καταφέρνουν να απευθυνθούν σ’ ένα ευρύτερο