 |
| https://hania.news/2022/06/10 |
Με έναν τρόπο που μόνο η ανθρώπινη
μεγαλοφυία, στρατηγική σκέψη και φιλοσοφική βάση θα μπορούσαν να επιτύχουν, η
εκστρατεία τροφοδοτούνταν από τις ίδιες τις νίκες της: πολλοί από
τους νικημένους ηγέτες έγιναν την επόμενη μέρα σύμμαχοί του, τοπικές κοινωνίες
τον υποδέχτηκαν ως ελευθερωτή, αποκαθιστούσε ιερούς ναούς, ενστερνιζόταν ξένες
θρησκείες και ίδρυε αυτόνομα συστήματα διακυβέρνησης. Ο τίτλος «Μέγας» που
αποδόθηκε στον Αλέξανδρο δεν ήταν αποτέλεσμα τυχαίο. Οι ενέργειές του
αποτελούσαν την υλοποίηση μιας ευρείας κοσμοθεωρίας και βαθιάς φιλοσοφίας, που
τον καθιστούσαν περισσότερο απελευθερωτή παρά κατακτητή.
Ενώ οι λεπτομερείς περιγραφές των οικονομικών
στρατηγικών του είναι λιγότερο τεκμηριωμένες από τις
στρατιωτικές κατακτήσεις του, αρκετές βασικές πτυχές απεικονίζουν την
προσέγγισή του για τη χρηματοδότηση της επέκτασης της αυτοκρατορίας του και τη
διασφάλιση της βιωσιμότητάς της.
Το εν γένει βασικό πρόβλημα της οικονομίας είναι: Πως μπορώ να ικανοποιήσω απεριόριστες απαιτήσεις με περιορισμένους πόρους.
Εκείνη την εποχή ο κόσμος για να αυξήσει τον πλούτο των εθνών, κυβερνιόταν από τη θεωρία που αργότερα έγινε γνωστή ως Μερκαντιλισμός. Σύμφωνα με αυτό το σύστημα, οι οικονομίες προσπαθούσαν απεγνωσμένα να συσσωρεύσουν όσο περισσότερο χρυσό μπορούσαν. Είτε εξάγοντας περισσότερα προϊόντα από όσα εισήγαγαν, είτε εξορύσσοντας μεγαλύτερο μέρος εντός των συνόρων τους, είτε δημιουργώντας αποικίες ή κατακτώντας πλούτο μέσω εχθρικών συγκρούσεων με άλλες χώρες.
Λίγο
πολύ ήταν ένα παιχνίδι
μηδενικού αθροίσματος, αν κάποιος ή κάποια χώρα γινόταν
πλουσιότερη, ήταν επειδή κάποιος άλλος γινόταν φτωχότερος και ο μερκαντιλισμός
αντανακλούσε τέλεια αυτή την πραγματικότητα.
Ο Μέγας Αλέξανδρος από πολύ νωρίς κατάλαβε ότι ο πλούτος εκτός από το να προέλθει από την καλλιέργια και την εξόρυξη, μπορεί να δημιουργηθεί με μαζικό τρόπο. Αυτή ήταν μια ευκαιρία για όλους τους ανθρώπους της αυτοκρατορίας να βγούν από την φτώχια.
Αντί λοιπόν να μεταφέρει τον χρυσό από τις κατακτήσεις του, πίσω στην Ελλάδα, να τον κρύψει στα υπόγεια όπως γινόταν μέχρι τότε από τους κατακτητές, τον χρησιμοποίησε για να χρηματοδοτήσει την ανέγερση περίπου 70 πόλεων και την παραγωγή όπλων κλπ. Με τον χρυσό και το ασήμι, «έκοβε» νομίσματα και τα διέθετε στις αγορές. Μια κίνηση που αντιστοιχούσε σήμερα με την ίδρυση εργοταξίων μαζικής κατασκευής/παραγωγής. Για πρώτη φορά, ο πλούτος δεν καλλιεργήθηκε ούτε εξορύχθηκε αλλά δημιουργήθηκε μαζικά. Η μαζική παραγωγή εξοπλισμού για τον στρατό και οι κατασκευές έδωσαν ώθηση στις οικονομίες που κατέκτησε.
Ουσιαστικά εφάρμοσε την θεωρία του Άνταμ Σμιθ που γράφηκε περίπου
2.000 έτη μετά, στο έργο του ο «Πλούτος των Εθνών» το
1776, πού ήταν ο προάγγελος των σύγχρονων οικονομικών. Ο Σμιθ δίδαξε ότι
το αίτιο αύξησης του εθνικού πλούτου είναι η εργασία παρά η ποσότητα του χρυσού
και του αργύρου. Εξήγησε το πώς το λελογισμένο ατομικό συμφέρον και ο
ανταγωνισμός μπορεί να οδηγήσει σε οικονομική ευημερία. Ο Άνταμ Σμιθ
ισχυριζόταν ότι όπου υπάρχει μεγάλη περιουσία, υπάρχει μεγάλη ανισότητα.
Ο Μέγας Αλέξανδρος διένειμε συνεχώς όλο τον πλούτο που κατακτούσε είτε από τους Πέρσες είτε από τους Ινδούς κλπ., για να μειώσει την οικονομική ανισότητα της εποχής, πράγμα το οποίο βοήθησε στην εμφάνιση πολλών επιχειρήσεων και στην ανάπτυξη του εμπορίου. Η αυτοκρατορία είχε έσοδα από την ανάπτυξη της οικονομίας (φόροι επιτηδεύματος, φόροι τελωνείων κλπ) που δημιουργήθηκε από την αύξηση της κυκλοφορίας του χρήματος.
Κατανόησε
ότι η παραγωγή ήταν το
σημαντικότερο τμήμα της οικονομίας και κατέβαλε
προσπάθειες να την κάνει πιο αποτελεσματική, ώστε να μπορεί να δημιουργηθεί
περισσότερος πλούτος από την παραγωγή πρώτων υλών και προϊόντων. Αυτό
επιτεύχθηκε και μέσω της καλλιέργεια
γης από τους αγρότες και όχι πλέον από τους τότε φεουδάρχες.
Ο
Αλέξανδρος κατανόησε τη σημασία μιας σταθερής και ενοποιημένης οικονομίας σε
όλη την τεράστια αυτοκρατορία του. Εισήγαγε
ένα κοινό νόμισμα, την
ασημένια δραχμή, το οποίο διευκόλυνε το εμπόριο σε όλη την αυτοκρατορία και
βοήθησε στην ολοκλήρωση των οικονομιών των κατακτημένων περιοχών. Αυτή η
τυποποίηση των νομισμάτων υπό την κυριαρχία του όχι μόνο βοήθησε στη διαχείριση
της οικονομίας της αυτοκρατορίας, αλλά και στην προώθηση του εμπορίου και της
οικονομικής σταθερότητας.
Αυτή
η ομοιομορφία στο νόμισμα ήταν μια πρωτοποριακή κίνηση προς τη δημιουργία ενός
κεντρικού οικονομικού πλαισίου, επιτρέποντας ευκολότερες διαδικασίες
συναλλαγών, μειώνοντας την πολυπλοκότητα του εμπορίου που υπήρχε λόγω της
χρήσης πολλαπλών τοπικών νομισμάτων και ενισχύοντας την οικονομική διαφάνεια. Η
εφαρμογή της αργυρής δραχμής ως πρότυπου νομίσματος συνέβαλε σημαντικά στη
διαχείριση της τεράστιας οικονομίας της αυτοκρατορίας. Παρείχε ένα αξιόπιστο
και συνεπές μέσο ανταλλαγής, το οποίο ήταν ζωτικής σημασίας για την
αποτελεσματική λειτουργία των αγορών, την πληρωμή των στρατιωτών και τη συλλογή
φόρων και φόρων από τα διάφορα μέρη της αυτοκρατορίας.
Επιπλέον, αυτή η κίνηση προς την οικονομική τυποποίηση υπό την κυριαρχία του Αλεξάνδρου διαδραμάτισε ζωτικό ρόλο στην προώθηση του εμπορίου και της οικονομικής σταθερότητας. Όχι μόνο διευκόλυνε το εγχώριο εμπόριο εντός της αυτοκρατορίας απλοποιώντας τις συναλλαγές, αλλά επίσης ενθάρρυνε το διεθνές εμπόριο παρέχοντας ένα νόμισμα που αναγνωρίστηκε και αποτιμήθηκε σε όλο τον γνωστό κόσμο.
Ακόμη, η εισαγωγή ενός κοινού νομίσματος ήταν ένα στρατηγικό εργαλείο για τον Αλέξανδρο στην εδραίωση του ελέγχου του στις κατακτημένες περιοχές.
Χρησίμευσε ως απτό σύμβολο της νέας πολιτικής τάξης και της οικονομικής ενότητας υπό την κυριαρχία του, συμβάλλοντας στη σύνδεση της αυτοκρατορίας πολιτιστικά και οικονομικά. Η ασημένια δραχμή, με το τυποποιημένο βάρος και την καθαρότητά της, έγινε σήμα κατατεθέν της βασιλείας του Αλεξάνδρου, εξασφαλίζοντας ότι η κληρονομιά του θα επηρέαζε τις οικονομικές πρακτικές του ελληνιστικού κόσμου πολύ μετά το θάνατό του. Στην ουσία, η εισαγωγή της ασημένιας δραχμής από τον Αλέξανδρο ήταν μια απόδειξη της κατανόησης του κρίσιμου ρόλου που διαδραματίζει η οικονομική πολιτική στην οικοδόμηση αυτοκρατοριών. Ήταν μια προοδευτική στρατηγική που όχι μόνο αντιμετώπιζε τις άμεσες υλικοτεχνικές προκλήσεις της διακυβέρνησης μιας τεράστιας αυτοκρατορίας, αλλά έθεσε επίσης τις βάσεις για την ευημερία και τη σταθερότητα της ελληνιστικής οικονομίας.
Προώθηση του εμπορίου: Με την ίδρυση νέων πόλεων, όπως η
Αλεξάνδρεια στην Αίγυπτο, και την αποκατάσταση της αρχαίας Περσικής Βασιλικής
Οδού, ο Αλέξανδρος ενίσχυσε σημαντικά τους εμπορικούς δρόμους σε όλη την
αυτοκρατορία του. Αυτές οι πόλεις έγιναν οικονομικοί και πολιτιστικοί κόμβοι,
προωθώντας το εμπόριο και τις πολιτιστικές ανταλλαγές που ωφέλησαν την
οικονομία της αυτοκρατορίας. Η ασφάλεια που παρείχαν οι στρατιωτικές
κατακτήσεις του εξασφάλιζε επίσης ασφαλή διέλευση για τους εμπόρους σε όλη την
αυτοκρατορία, τονώνοντας περαιτέρω την οικονομική δραστηριότητα
Επί
πλέον το εμπόριο έφυγε από τον έλεγχο των λίγων και πέρασε σε νέους εμπόρους.
Τότε δημιουργήθηκε ο πρώτος Δρόμος του Μεταξιού. Ο Πατροκλής δημιούργησε τον
πρώτο εμπορικό δρόμο μεταξύ Δύσης και Ανατολής μέσω της Κασπίας θάλασσας και
του Ώξου ποταμού πού έφθανε στα βάθη της Ασίας.
