ΤΑ ΔΑΝΕΙΑ ΤΟΥ ΑΓΩΝΑ '21

Για να κατανοήσουμε τι -και γιατί- συμβαίνει  στην Ελλάδα του 2015

ας πιάσουμε την αρχή του νήματος του κουβαριού από το 1830.

Τότε που αρχίζει η Ιστορία της Νεότερης Ελλάδας.

[…] Παρά τις προσπάθειές του, ο Καποδίστριας δεν θα μπορέσει τελικώς να εξασφαλίσει το εγγυημένο από τις Δυνάμεις [Αγγλία, Γαλλία, Ρωσία] δάνειο. Αλλά μπόρεσε να προωθήσει αποφασιστικά την ιδέα. Στο Συνέδριο του Λονδίνου του 1830 οι Δυνάμεις θα δεχθούν να εγγυηθούν ένα μελλοντικό δάνειο του οποίου το ποσό καθορίστηκε έκτοτε στα 60.000.000. Ο Κυβερνήτης προώθησε κατόπιν ακόμη περισσότερο την διαπραγμάτευση. Αλλά δεν πρόλαβε να εξασφαλίσει οριστική συμφωνία πριν από τον θάνατό του.

Η αναρχία που ακολούθησε το μοιραίο εκείνο γεγονός ανάγκασε τις Δυνάμεις να καταβάλουν στον Όθωνα ότι δεν πρόλαβαν ή δεν θέλησαν να παράσχουν εγκαίρως στον Καποδίστρια. Γιατί η αναρχία απειλούσε την ειρήνη και την ισορροπία στην Ανατολή, την εύθραυστη ισορροπία που είχαν διαμορφώσει με κόπο οι Μεγάλοι της Ευρώπης.

[…] ο νέος μονάρχης της Ελλάδας και, κατά προέκταση, οι ελληνικές κυβερνήσεις ανέλαβαν τη ρητή υποχρέωση να διαθέτουν με απόλυτη προτεραιότητα τις κρατικές εισπράξεις για την πληρωμή του τοκοχρεολυσίου. Σε περίπτωση παράβασης αυτού του όρου, οι Εγγυήτριες είχαν το δικαίωμα να επιβάλουν διεθνή οικονομικό έλεγχο, δηλαδή να ελέγχουν τις τελωνειακές εισπράξεις του
ελληνικού κράτους.

…

Οι τεράστιες στρατιωτικές δαπάνες, συνδυασμένες μάλιστα με διοικητικές δαπάνες επίσης διογκωμένες δεν ήταν το μόνο πρόβλημα του δημοσίου ταμείου. Υπήρχαν και τα τοκοχρεολύσια του δανείου που είχαν αρχίσει να τρέχουν. Οι πρώτες δόσεις τους άρχισαν να καταβάλλονται αμέσως μετά την είσπραξη των πρώτων δόσεων από το κεφάλαιο. Πρόκειται για τυπική περίπτωση δημοσίου χρέους που έχει εισέλθει σε φαύλο κύκλο. ….

Από το 1836 και έπειτα η ελληνική κυβέρνηση δικαιολογούσε την αναστολή των πληρωμών με το επιχείρημα ότι οι Δυνάμεις δεν εκτελούσαν την υποχρέωσή τους να εγγυηθούν το τρίτο τμήμα του δανείου τα τελευταία 20.000.000· και εκείνες αντέστρεφαν το επιχείρημα και αρνιόνταν την εγγύηση λέγοντας ότι οι Έλληνες δεν πλήρωναν. Η εγγύηση έγινε ένα απλό μέσο πίεσης στο οπλοστάσιο των Προστατίδων Δυνάμεων ενώ ήταν η αναγκαία προϋπόθεση για να λειτουργήσει και να αποδώσει το Δάνειο.

[…] άλλα ποσά αποδεχόταν το ελληνικό κράτος, άλλα απαιτούσαν οι ομολογιούχοι του δανείου του 1825, άλλα απαιτούσαν οι Δυνάμεις για το δάνειο του 1832· και μάλιστα οι απαιτήσεις των Δυνάμεων δεν ήταν ποτέ σαφείς διέφεραν από τη μια στην άλλη και κυμαίνονταν ανάλογα με τη συγκυρία. Με την πάροδο των ετών, οι περιπλοκές αυτές κατέστησαν αδύνατο τον υπολογισμό των οφειλομένων τόκων. Έκτοτε, όσοι συγγραφείς ασχολήθηκαν με το θέμα περιορίζονται σε εκτιμήσεις.

[…] ο μονάρχης και οι άνθρωποι που συγκυβερνούσαν μαζί του χρειάζονταν οξύνοια και γνώση κυρίως οικονομική, όχι πολιτική. Χρειάζονταν εξ αρχής ήδη από το 1833 τη γνώση που ήταν αναγκαία ώστε να απαιτήσουν όχι τις άχρηστες τμηματικές εγγυήσεις, αλλά ολόκληρο το ποσό του δανείου.

Σε τίποτε δεν ωφελούσε την ελληνική οικονομία η τμηματική παροχή εγγυήσεων και ο συμψηφισμός των καταβολών αυτών με τα τοκοχρεολύσια των προηγουμένων 40.000.000. Για να ωφελήσει το δάνειο έπρεπε να εισπραχθεί και να επενδυθεί αμέσως. Η τμηματική παροχή εγγυήσεων συνέφερε μόνο τις Δυνάμεις. Οι Εγγυήτριες έδιναν στους Έλληνες με ευχαρίστηση αυτό που εκείνοι νόμιζαν ότι τους αποσπούσαν με πονηριά.

[…] η ηθική αντίδραση ακυρώνει την πολιτική ανάλυση. Το πρόβλημα είναι πρωτίστως μεθοδολογικό. Στην ιστορική ερμηνεία δεν έχουν ουσιαστική αξία οι ηθικές αντιλήψεις του ιστορικού (ή μιας ιδεατής δήθεν αδέκαστης ιστοριογραφίας)· ερμηνευτική αξία έχει μόνον η ηθική της εποχής που ερμηνεύεται. Οι επικρίσεις διαφόρων ιστορικών για τους πολιτικούς εκείνης της εποχής δεν ευσταθούν αναγκαστικά και ακόμη λιγότερο ευσταθούν οι κατηγορίες για προδοσία. Οι προθέσεις και οι φιλοδοξίες των πολιτικών ήταν φυσικές και νόμιμες σύμφωνα με το αξιακό σύστημα της εποχής τους. Οι Δυνάμεις διατηρούσαν ακόμη κάτι από την αίγλη που είχαν αποκτήσει υποστηρίζοντας την Ελληνική Επανάσταση. Οι περισσότεροι έλληνες πολιτικοί πίστευαν ειλικρινά ότι ακολουθώντας την πολιτική της μιας ή της άλλης Δύναμης υπηρετούσαν τα συμφέροντα της χώρας τους και αργότερα των αλυτρώτων Ελλήνων –ή τουλάχιστον το πίστευαν εκλογικεύοντας τις ενδόμυχες φιλοδοξίες τους. Η επιδίωξη εξουσίας στους διαδρόμους των πρεσβειών δεν ήταν αναγκαστικά πράξη «ξενόδουλη» ή «προδοτική»: εκεί βρισκόταν όντως η εξουσία και αυτή θα ήταν για τους πολιτικούς το μέσον για να οδηγήσουν την χώρα στο δρόμο των συμφερόντων της όπως εκείνοι τα αντιλαμβάνονταν.

Αυτά και άλλα πολλά ενδιαφέροντα θέματα στο βιβλίο του καθηγητή Γ.Β. Δερτιλή,

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ 1830-1920.

http://www.dertilis-history.gr/