Συνομιλία Ιωάννη Μεταξά, Θεοτόκη, Γούναρη, Πρωτοπαπαδάκη

από το Προσωπικό ημερολόγιο του Ιωάννη Μεταξά (1921-32).

Θεοτόκης: Μα διατί φρονείς, ότι δια του πολέμου δεν δυνάμεθα να φέρωμεν εις πέρας την εν Μ. Ασία πολιτική μας;

Ιωάννης Μεταξάς (αντίθετος με την μικρασιατική εκστρατεία): Διότι πράγματι ζητείτε την κατάκτησιν εν Μ. Ασία και χωρίς να προετοιμάσητε αυτήν δια της  εξελληνίσεως της χώρας. Κατά το φαινόμενον μόνον πρόκειται περί της Συνθήκης των Σεβρών. Πράγματι πρόκειται περί διαλύσεως της Τουρκίας και εγκαθιδρύσεως του κράτους μας επί των χωρών της. Αλλά και αν μόνον περί Συνθήκης των Σεβρών επρόκειτο, ακόμη και εις την περί την Σμύρνην χώραν είμεθα εθνολογικώς μειονότης. Εις δε το εσωτερικόν της Μ. Ασίας ολίγιστον πληθυσμόν ιδικόν μας έχομεν. Οι δε Τούρκοι αισθάνονται τι ζητούμεν. Εάν εστερούντο εθνικού αισθήματος ίσως τοιαύτη πολιτική να ήτο δυνατή. Αλλ’ απέδειξαν ότι έχουν θρησκευτικόν, αλλά εθνικόν αίσθημα. Και εννοούν να παλαίσουν υπέρ της ελευθερίας και της ανεξαρτησίας των ακριβώς δια τα αυτά πράγματα υπέρ των οποίων ηγωνίσθημεν και ημείς κατ’ αυτών. Αισθάνονται ότι η Μ. Ασία είναι η πατρίς των, και ότι ημείς είμεθα επιδρομείς. Δι’ αυτούς δια το αίσθημά των τα ιστορικά δικαιώματα επί των οποίων βασιζόμεθα δεν έχουν επιρροήν. Άλλο πράγμα αν έχουν δίκαιον ή άδικον. Πρόκειται περί του πως αισθάνονται.

.

.

.

Αυτοί μας σφάζουν, μου λέγει ο Εξαδάκτυλος.

Μας σφάζουν, απήντησα, εφ’ όσον εθέσαμεν ως πρόγραμμά μας την κατάκτησίν των εν Μ. Ασία. Αφ’ ότου ηξεύρουν ότι την φιλίαν μας δεν θα την έχουν ποτέ, ότι την έχθραν μας δεν την μεταβάλλει τίποτε, και συνεπώς τίποτε δεν έχουν να κερδίσουν από ημάς. Βέβαια αυτά δεν δικαιολογούν τας σφαγάς. Αλλά δεν σφάζομεν και ημείς;

-Σφάζομεν, μου λέγει ο κ. Εξαδάκτυλος. Βέβαια θέλομεν και πρέπει να τους εξοντώσωμεν. Ο Τούρκος δεν εννοεί αλλιώς.

Λέγει ο κ. Πρωτοπαπαδάκης: Λάβε υπ’ όψιν σου όμως, ότι παραιτούμενοι της Μ. Ασίας, θα εχάναμεν και την Θράκην.

Πως, απήντησα, δεν το εννοώ αυτό. Την Θράκην δυνάμεθα να την κρατήσωμεν στρατιωτικώς επ’ άπειρον με μικράς δυνάμεις.

Δεν πρόκειται περί αυτού, μου απαντά. Θα εχάναμεν και την Θράκην, διότι θα μας υπεχρέωνεν η Αγγλία να δώσωμεν και την Θράκην. Ημείς δια να έχωμεν την Αγγλική υποστήριξιν εις την Θράκην πρέπει να είναι η Αγγλία πεπεισμένη, ότι δυνάμεθα να συντρίψωμεν τον Κεμάλ και να επιβάλωμεν την Συνθήκην των Σεβρών.

.

.

.

Απήντησα: Και ποια θα είναι η εντύπωσις αν συντρίψωμεν το Έθνος εις ένα εξαντλητικόν ατέρμονα πόλεμον; […] Εάν η Κυβέρνησις ομολογήση δημοσία την πλάνην της, αναγνωρίση τον κακόν πολιτικόν δρόμον εις τον οποίον εισήλθε, ειπή εις τον λαόν την αλήθειαν, όλη την αλήθειαν, αφήση κατά μερός τας δημοκοπικάς μεγαλομανίας, και ειπή τι εμπορούμεν να κάμωμεν με τας μετρημένας δυνάμεις που έχομεν…

Και η απογοήτευσις; μου λέγει ο κ. Πρωτοπαπαδάκης∙ η αποθάρρυνση που θα επακολουθήση; Θα λείψει η αυτοπεποίθησις: Δεν τον κουνάς πλέον τον ελληνικόν λαόν δια τίποτε, ούτε να αμυνθή τα σύνορά του. […] Προτιμοτέρα η ήττα, παρά να διακόψωμεν εις την μέσην τον αγώνα.

.

.

.

Εσκέφθην επί μικρόν και τους είπα: Ακούσατε, υπάρχει ίσως μία λύσις. Να αφήσωμεν τον στρατόν εν αμύνη εν Μ. Ασία και να διατάξωμεν τον εν Θράκη στρατόν να καταλάβη την Κωνσταντινούπολιν. Εν εκ των δύο ή το μέγα ηθικόν κτύπημα θα αναγκάση τους Τούρκους εις την ειρήνη σύμφωνα με τις βλέψεις μας ή εάν μείνουν ανένδοτοι κρατούμεν την Κωσταντινούπολιν, αδιαφορούντες δια την Σμύρνη. Απέναντι του ελληνικού λαού στέκεται. Είναι όχι μόνον δεκτή αλλά και με ενθουσιασμόν αποδεκτή.

Γούναρης: Δεν ειμπορούμεν.

Εγώ: Διατί;

Γούναρης: Αποκλείεται από τους Συμμάχους πάσα επιχείρησις κατά της Κωνταντινούπολις. Οι Σύμμαχοι την θεωρούν υπό την κατοχήν των. Αυτοί είναι εν ανακωχή. Ώστε δεν μας το επιτρέπουν.

Καταφανής η ανάμειξη των Δυτικών! Το «Ανατολικό Ζήτημα» παραμένει ανοικτό. Η επιθυμία των Δυτικοευρωπαϊκών χωρών ήταν και είναι η διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ή της Δημοκρατίας της Τουρκίας. Η Δύση ξεσηκώνει και ενθαρρύνει απελευθερωτικούς αγώνες προκειμένου να δημιουργηθούν ελεγχόμενα κρατίδια, στοχεύοντας πάντα στον πλήρη έλεγχο της Ανατολής και του ορυκτού πλούτου της. Η Δύση έχει τη δυνατότητα να αλλάζει την τακτική της αναλόγως με τα εκάστοτε συμφέροντά της.