1394 έτη μετά ο Ακάθιστος Ύμνος εψάλει...

ως επίκληση στην Παναγία, αυτή τη φορά στον Μητροπολιτικό Ναό της Αθήνας (24 Ιουλίου 2020)

Η Ιστορία προχωρά, προσπερνά, χαράσσει την πορεία της ‒δεν είναι ο στεγνός, άχρωμος δάσκαλος που τιμωρεί. Μάλλον είναι άστοχη η άποψη ότι ένα γεγονός, μία προσωπικότητα αλλάζει τον ρου της Ιστορίας, δεδομένου ότι πρόκειται για μακρά διαδοχή απρόβλεπτων γεγονότων. Μέσω των δυνάμει πολυάριθμων προοπτικών δεν είναι προβλέψιμη  η πορεία της Ιστορίας ή ο σκοπός της, αν μπορεί να γίνει λόγος για καθορισμένο σκοπό της Ιστορίας.  

Η μελέτη του παρελθόντος συμβάλει στον εντοπισμό διαφορετικών επιλογών στο παρόν αλλά και στην στην όσο το δυνατόν καλύτερη  κατανόηση των σύγχρονων πολιτικών τακτικών που ακολουθούνται προκειμένου να ολοκληρωθεί ένα μακροπρόθεσμο στρατηγικό σχέδιο.

Με αφορμή την απόφαση του Τούρκου πρωθυπουργού Ερντογάν Ρετζέπ Ταγίν για μετατροπή του χριστιανικού ναού της του Θεού Αγίας Σοφίας σε μουσουλμανικό τζαμί αναφέρω κάποια πραγματολογικά στοιχεία. Όχι γιατί υπερασπίζομαι την αναβίωση της Μεγάλης Ιδέας· στην Ισταμπούλ (πρώην Κωνσταντινούπολη) κατοικεί μεγάλος αριθμός μουσουλμάνων και οποιαδήποτε επιχείρηση μεταβολής της υπάρχουσας κατάστασης πολύ απλά σημαίνει πόλεμο. Αναφέρω ιστορικά στοιχεία επειδή εκτιμώ ότι είναι λάθος να μελετάμε την ιστορία της Αρχαίας Ελλάδας και με ένα νοητικό άλμα να υπερβαίνουμε ιστορία περίπου 2.000 ετών και να βρισκόμαστε στο έτος 1830, έτος ίδρυσης του Βασιλείου της Ελλάδος. Η σύγχρονη Ιστορία της Ελλάδας, η οποία αναπνέει εδώ και χιλιάδες  χρόνια στο μεταίχμιο Ευρώπης και Ασίας, χωρίς τη γνώση της Βυζαντινών χρόνων είναι αδύνατον να κατανοηθεί.  Ο Βυζαντινισμός (γλωσσική ελληνοποίηση + ρωμαϊκός νόμος + χριστιανισμός) συνέβαλε στη διαμόρφωση της νεοελληνικής ταυτότητας. Η ιστορία του ναού της του Θεού Αγίας Σοφίας είναι συνυφασμένη με την ιστορία της Κωνσταντινούπολης. Θεωρώ παράλογη τακτική τη μνημόνευση του ιδρυτή του ναού, Ρωμαίου Ιουστινιανού, και στη συνέχεια τη μετάβαση, αδιαφορώντας για κάποια γεγονότα που διαμόρφωσαν την παρούσα διαφορετική πολιτειακή κατάσταση, στην Ελλάδα του 2020 με πρωθυπουργό τον Κυριάκο Μητσοτάκη προκειμένου να διεκδικήσουμε... τι ακριβώς;

331 μετά χρονολογήσεως. Ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Α΄ (από την Ιλλυρία) ίδρυσε στα παράλια του Βοσπόρου (στη θέση του αρχαίου Βυζαντίου) πόλη, με το όνομα Nova Roma και έγινε η πρωτεύουσα της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.  Στην ιδρυτική πύλη της πόλης χάραξαν: Σοι Χριστέ κόσμου βασιλεύς και δεσπότης, σοι προστίθημι τήνδε την δούλην πόλιν και σκήπτρα τήσδε και το παν Ρώμης κράτος, φύλαττε ταύτην σώζε δ' εκ πάσης βλάβης. Το επίσημο όνομα «Νέα Ρώμη» σταδιακά αντικαταστήθηκε από το όνομα «Κωνσταντινούπολη» -για τον πλούτο, τη χλιδή της οποίας υπάρχουν αναφορές σε πολλά βιβλία.

 




357 Το αρχιτεκτόνημα «Η του Θεού Αγία Σοφία» οικοδομήθηκε από τον Ρωμαίο αυτοκράτορα Ιουστινιανό (από τα Σκόπια) τον Α΄. Η βασιλικού τύπου εκκλησία ήταν σημαντικό επίτευγμα των μηχανικών-αρχιτεκτόνων της εποχής και θεωρείται αριστούργημα της Αρχιτεκτονικής.

 


626 Ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Ηράκλειος (από την οικογένεια του Αρμένιου Αρσάκη) εκστράτευσε κατά των Περσών ενώ η Κωνσταντινούπολη πολιορκείτο από τους Αβάρους. Στις 8 Αυγούστου, αφού είχε λυθεί η πολιορκία των Αβάρων, στον Ναό της Παναγίας των Βλαχερνών ο Βυζαντινός λαός έψαλλε όρθιος ευχαριστήρια ωδή προς την Παναγία, το κοντάκιο πήρε το όνομα Ακάθιστος Ύμνος (αριστούργημα της Βυζαντινής μουσικής).

988 Οι Ρως εκχριστιανίστηκαν, αφότου ο μέγας δούκας του Κιέβου, Βλαδίμηρος Α΄ (960-1015), βαπτίσθηκε χριστιανός προκειμένου να νυμφευθεί την πριγκίπισσα Άννα την Πορφυρογέννητη, κόρη του Ρωμαίου αυτοκράτορα Ρωμανού Β΄ (της Μακεδονικής Δυναστείας) και αδελφή του αυτοκράτορα Βασιλείου Β΄ Βουλγαροκτόνου και του Κωνσταντίνου Η΄. Ο δυναστικός γάμος ενίσχυσε τις ρωσοβυζαντινές σχέσεις.

1204 Θεωρείται ως απαρχή γένεσης της νεοελληνικής ταυτότητας. 12 Απριλίου. Άλωση της «Βασιλίδας των πόλεων» από τους Λατίνους Σταυροφόρους. Ιστορική λεπτομέρεια, χρήσιμη: Ο 20χρονος Αλέξιος ήταν αυτός που κάλεσε τους Σταυροφόρους στην Κωνσταντινούπολη για να βοηθήσουν στην εκ νέου ενθρόνιση του πατέρα του, Ρωμαίου αυτοκράτορα Ισαάκιου (της δυναστείας των Αγγέλων). Ο Αλέξιος και ο Ισαάκιος έγιναν συν-αυτοκράτορες, αδυνατούσαν όμως να πληρώσουν το χρέος τους (από τα πλούτη της Κωνσταντινούπολης) στους Σταυροφόρους. Ακολούθησε λεηλασία επί 3 ημέρες και απόσπαση θησαυρών (λ.χ. τα περίπου 1.000 ετών 4 ορειχάλκινα επίχρυσα άλογα μεταφέρθηκαν στη Βενετία και κοσμούν την εκκλησία του Αγίου Μάρκου).

1261 Ανακατάληψη της Κωνσταντινούπολης από τους Ρωμαίους ηγεμόνες που είχαν καταφύγει στη Νίκαια.

1453 Τρίτη 29 Μαΐου. Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς Τούρκους. Η μεγάλη Ανατολική Ρωμαϊκή (ή Βυζαντινή) Αυτοκρατορία είχε συρρικνωθεί: περιλάμβανε την  Κωνσταντινούπολη και τα κάστρα του Μυστρά, της Μονεμβασίας, της Μάινας (Μάνης). Η Κωνσταντινούπολη έχοντας χάσει τις κτήσεις της και συνεπώς τον πλούτο της, ήταν πλέον σε παρακμή. Υπήρχαν ρημαγμένα κτίρια (παλάτια, μονές, εκκλησίες), οι ελάχιστοι κάτοικοι ήταν πτωχοί, βασιλικά και εκκλησιαστικά αντικείμενα (όπως χρυσά και αργυρά δισκοπότηρα, κοσμήματα) είχαν εκποιηθεί προκειμένου ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Κωνσταντίνος ΙΑ΄ Παλαιολόγος (από την Παφλαγονία) να συντηρήσει το στραύτευμά του. Το κάστρο υπερασπίστηκαν περίπου 6.000 Έλληνες, 3.000 Ιταλοί, στρατεύματα μισθοφόρων Καταλανών αλλά και Τούρκων υπό τον εξόριστο Οθωμανό πρίγκιπα Ορχάν. Το  Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως (ή Νέας Ρώμης) -το αρχαιότερο της χριστιανικής Εκκλησίας- μετέφερε την έδρα του από την Αγιά Σοφιά (καθώς ο οθωμανός σουλτάνος Μωάμεθ ο Πορθητής με την προσθήκη 4 μιναρέδων τη μετέτρεψε σε τζαμί) στη Μονή της Θεοτόκου Παμμακάριστου το 1456 στο Φανάρι και από το 1600 εδρεύει στον Ναό του Αγίου Γεωργίου. Από το 1453 η Ρωσία αποκαλεί τη Μόσχα ως «Τρίτη Ρώμη», επιδιώκοντας το Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινούπολης να μεταφερθεί από ένα μουσουλμανικό κράτος σε ένα χριστιανικό.

 

Το 1844  στο Κοινοβούλιο του «Βασιλείου της Ελλάδος» ο Ιωάννης Κωλέττης διατύπωσε για πρώτη φορά την άποψη: Το Βασίλειον της Ελλάδος... αποτελεί ένα μέρος μόνον, το πλέον μικρόν και το πλέον πτωχόν της Ελλάδος. [...] Υπάρχουν δύο μεγάλα κέντρα του Ελληνισμού. Αι Αθήναι είναι η πρωτεύουσα του Βασιλείου. Η Κωνσταντινούπολις είναι η μεγάλη Πρωτεύουσα, η Πόλις, το όνειρο και η ελπίς όλων των Ελλήνων. Η Μεγάλη Ιδέα, ως σημαντικό πλέον στοιχείο της ελληνικής ταυτότητας, τροφοδότησε ελπίδες αλλά και προκάλεσε δεινά στην Ελλάδα. Μετά τη Μικρασιατική καταστροφή (1922) το όνειρο για τη Μεγάλη Ελλάδα έσβησε. Η πολιτική του Ελευθέριου Βενιζέλου εστιάστηκε στην ανάπτυξη, εκσυγχρονισμό της χώρας.
1934  Ο Τούρκος πρωθυπουργός Κεμάλ Ατατούρκ στο πλαίσιο της εκκοσμίκευσης της Τουρκίας  μετέτρεψε το τζαμί Αγιά Σοφιά σε μουσείο. Οι μετατροπές από χριστιανικό τζαμί σε μουσουλμανικό τέμενος γίνονται αποδεκτές από τους μουσουλμάνους πιστούς αφού το Κοράνι δέχεται την ύπαρξη ενός θεού και 3 προφητών -Αδάμ, Ιησού Χριστού, Μωάμεθ- των οποίων την απεικόνιση, την καλλιτεχνική απόδοση απαγορεύει.

2020 24 Ιουλίου. Τα διατηρημένα για εκατοντάδες χρόνια μωσαϊκά του δαπέδου όπως και τα ψηφιδωτά του χριστιανικού ναού,  του θρόνου της Ορθοδοξίας, καλύφθηκαν από χαλιά, πανό που φέρουν μουσουλμανικά σύμβολα (πρόκειται για ανεικονική θρησκεία).

Καταλήγοντας

Η εικονοκλασία ιστορικού μνημείου ‒χαρακτηρισμένο μάλιστα ως κειμήλιο της παγκόσμιας πολιτισμικής κληρονομιάς‒ είναι κατακριτέα. Ωστόσο, η UNESCO δεν μπορεί να επιβάλει αποφάσεις σε κράτη προκειμένου να προστατεύσει τα ιστορικά ανά τον κόσμο μνημεία ‒όπως άλλωστε και ο ΟΗΕ δεν είναι σε θέση να επέμβει σε εμπόλεμες καταστάσεις.

Σίγουρα δεν γίνεται λόγος για καταστροφή ή λεηλασία (τα πολύτιμα κειμήλια είχαν αφαιρεθεί πολλά χρόνια πριν). Ούτε η θρησκεία απειλείται, οπωσδήποτε όμως, υποδαυλίζεται το μίσος ανάμεσα στους πιστούς δύο πολυπληθών θρησκειών.

Η απόφαση του Τούρκου Ερντογάν, είναι απόδειξη της επιβολής «του νόμου του ισχυρού». Φιλοδοξώντας να αναλάβει την κοσμική ηγεσία των μουσουλμάνων, διαιρεί τον ευρωπαϊκό-ασιατικό κόσμο εκδιώκοντας τους  χριστιανούς "ειρηνικά" από την Ισταμπούλ-Κωνσταντινούπολη. Έτσι από τα μικρασιατικά παράλια και προς τα ανατολικά συσπειρώνονται οι μουσουλμανικοί πληθυσμοί ενώ από το Αιγαίο Πέλαγος και προς τα δυτικά και βόρεια οι χριστιανικοί. Η χλιαρή αντιμετώπιση του Ρώσου πρωθυπουργού Βλαντιμίρ Πούτιν  έχει τη (μεγάλη;) σημασία της, αν βέβαια είναι αληθές ότι επιθυμεί  να αναλάβει την κοσμική ηγεσία του χριστιανικού κόσμου.

* Οι υπέροχες φωτογραφίες ανήκουν στην Κωνσταντίνα Κούκιαρη, και τραβήχτηκαν κατά την επίσκεψή της στην Κωνσταντινούπολη το 2014