ΕΛΠ 22, Μικρόκοσμος και μεγάκοσμος κατά την Αρχαιότητα

Πώς αντιλαμβάνονταν τον κόσμο οι φιλόσοφοι ιατροί  της Αρχαιότητας

φοιτητική εργασία της Ναυσικάς Αλειφέρη

για τη Θεματική Ενότητα ΕΛΠ 22,

Ελληνική Φιλοσοφία και Επιστήμη: από την Αρχαιότητα 

έως τον 20ό αιώνα

Εισαγωγή

Μεταξύ των πολλών θεμάτων  που απασχόλησαν τους Έλληνες φιλόσοφους είναι η ιατρική –πεδίο που βασίζεται στη γνώση και στην εμπειρία οι οποίες εφαρμόζονται στους ασθενείς. Στην πρώιμη περίοδο της Αρχαιότητας με την ίαση της ασθένειας ασχολούνταν οι λαϊκοί θεραπευτές που βασίζονταν σε εμπειρικά δεδομένα και τα ιερά θεραπευτήρια (π.χ. Ασκληπιεία) στα οποία ο θεός έπαιζε καθοριστικό ρόλο στη θεραπευτική αγωγή και στην έκβαση της ασθένειας. Από τον 7ο αιώνα με την εμφάνιση της φιλοσοφίας μπορεί να γίνει λόγος για επιστημονική ιατρική. Η αντικατάσταση των μυθολογικών όρων της κοσμογονίας με φυσικούς όρους θεμελιωμένη με επιχειρήματα επέφερε αμφισβήτηση της θεϊκής παντοδυναμίας, μεταβολή στο πολιτικό κατεστημένο, κινητικότητα στις κοινωνικές ομάδες. Η φύση «βιάζεται προκειμένου να αποκαλύψει τα μυστικά της» έγραψε κάποιος γιατρός τον 5ο αιώνα.[1] Η διάθεση  αποκρυπτογράφησης του κόσμου αφορούσε και την ανθρώπινη οντότητα. Από την έρευνα του σύμπαντος προέκυψαν νέες αντιλήψεις για την  υφή και λειτουργία του φυσικού κόσμου και του ανθρώπου.[2]

Το θέμα της παρούσας εργασίας είναι πως αντιλαμβάνονταν οι φιλόσοφοι και ειδικότερα οι φιλόσοφοι-ιατροί της Αρχαιότητας τη σχέση του ανθρώπου με τον κόσμο. Η πρώτη ενότητα

Στωικοί φιλόσοφοι

ΕΑΠ, ΕΛΠ 22
Ελληνική Φιλοσοφία και Επιστήμη: από την Αρχαιότητα έως τον 20ό αιώνα

φοιτητική εργασία της Ναυσικάς Αλειφέρη, με βαθμό:

Εισαγωγή

 Η εσωστρέφεια που εμφανίζει ο άνθρωπος της Ελληνιστικής Περιόδου (323-31 π.Χ.) είναι αποτέλεσμα των πολιτικών και κοινωνικών αλλαγών καθώς οι πόλεις έγιναν υποτελείς στο μακεδονικό βασίλειο αρχικά, και στα βασίλεια των επιγόνων του Αλέξανδρου στη συνέχεια και η πλειονότητα των πολιτών μετατράπηκε σε μάζα υπηκόων. Οι πολιτικοί και οικονομικοί μετασχηματισμοί δημιούργησαν νέα νοοτροπία, νέους προβληματισμούς· στον ελλαδικό χώρο κυρίως όπου οι πολίτες εκπαιδεύονταν έως τότε για τη συμμετοχή τους σε συλλογικούς θεσμούς αφού κατά τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη το ευ ζην συνδέεται με την ευδαιμονία της πόλης.  Στην Ατομικιστική περίοδο (322 π.Χ.-6ος αι. μ.Χ.) οι στοχαστές ενδιαφέρθηκαν για τη θέση του  ανθρώπου –ως μονάδα πια– στον δημόσιο βίο αλλά και για τη διευθέτηση των εσώτερων ατομικών φόβων (λ.χ. του θανάτου). Η Στοά, που ιδρύθηκε από τον  Ζήνωνα (333-262 π.Χ.), ασχολήθηκε με τη λογική, τη φυσική, κυρίως με την ηθική ως σύστημα αρχών και αξιών που διέπουν την ανθρώπινη ζωή. Οι Στωικοί (όπως ο Αρίστων, ο Ήριλλος, ο Κλεάνθης, ο Χρύσιππος, ο Παναίτιος, ο Ποσειδώνιος, ο Επίκτητος) στη μακραίωνη παρουσία τους  διαφοροποιήθηκαν αλλά και εμπλούτισαν τη φιλοσοφία από τις αρχικές θέσεις του Ζήνωνα. Όλοι, όμως, συμφωνούσαν ότι το «ευ ζην» συνδέεται με τη γνώση: η γνώση της φιλοσοφίας βοηθά στην κατανόηση της φύσης –το θέμα της πρώτης ενότητας· η γνώση  της αρετής οδηγεί στην ευδαιμονία –το θέμα της δεύτερης. Η ύπαρξη η όχι της ελεύθερης βούλησης είναι ένα θέμα που απασχόλησε τους Στωικούς –το θέμα της τρίτης ενότητας. Η δομή της κοσμόπολης, ως ιδεατή ‘αρχιτεκτονική’ λύση που οδηγεί στην ευδαιμονία, είναι το θέμα της τέταρτης ενότητας.

 Τριμερής διαχωρισμός της φιλοσοφίας

 Οι Στωικοί πίστευαν ότι η γνώση είναι δυνατόν να κατακτηθεί· προσλαμβάνεται αρχικά με τις αισθήσεις (προλήψεις) και στη συνέχεια με τη νόηση. Έδιναν μεγάλη σημασία στη μόρφωση· για να διευκολυνθεί η εκπαίδευση και η μάθηση  -ώστε να γνωρίσουν οι άνθρωποι εις βάθος τον φυσικό κόσμο- διαχώρισαν εννοιολογικά τη φιλοσοφία σε τρία μέρη:  λογική, ηθική, φυσική.[1]

Η στωική λογική ερμηνεύεται: α) ως ομιλία που διαχωρίζεται στον διαλεκτικό και στον ρητορικό λόγο·[2] β) ως ορθός λόγος ή κοινός νόμος με σκοπό την τάξη  (Διογένης Λαέρτιος, Βίοι, 7, 88). Το γνωστικό αντικείμενο της φυσικής φιλοσοφίας είναι το σύμπαν, το οποίο μπορεί να εξηγηθεί: πρόκειται για έναν έλλογο σφαιρικό αδιαίρετο ζωντανό οργανισμό. Στη φύση συνυπάρχουν δύο στοιχεία: ο λόγος (ποιούν) που ταυτίζεται με τον θεό και επιδρά στην ύλη (πάσχον). Υπάρχει μια οντότητα δρώσα, ο θεός, που γεννά, καταστρέφει, ξαναϋλοποιεί το σύμπαν σε επαναλαμβανόμενους χρονικούς κύκλους. Όλες οι ουσίες συμπεριλαμβανόμενης της ψυχής (πλην των λεκτών, χρόνου, χώρου) είναι σωματικές (υλοζωισμός) αλλά και πνευματικές αφού το πνεύμα ή τόνος του θεού

Πολιτεία, Πλάτων

Ναυσικά Αλειφέρη, ΕΛΠ 22 

📎μύθος για την Ψυχή:

 https://xronompala.blogspot.com/2012/09/blog-post_7.html

 

 

Ο Πλάτων (427/8-348 π.X.)  έζησε στην περίοδο κατά την οποία η Αθηναϊκή πολιτεία ήταν σε οικονομική και ηθική παρακμή. Η δε επιθυμία της μακεδονικής ηγεμονίας για εξάπλωση και κυριαρχία στον ελλαδικό χώρο ήταν έκδηλη απειλώντας με αφανισμό τις πόλεις-κράτη αλλά και τα προνόμια της αριστοκρατίας, μέλος της οποίας ήταν ο Πλάτων. Παράλληλα με τα πολιτειακά και στρατιωτικά θέματα, οι φιλόσοφοι ανταποκρινόμενοι στις απαιτήσεις της κοινωνίας ασχολήθηκαν με τον ίδιον τον άνθρωπο (με τη φράση αναφοράς του Πρωταγόρα: «πάντων χρημάτων μέτρον ο άνθρωπος»)· προσπάθησαν να προσδιορίσουν τους ρυθμιστικούς νόμους που διέπουν τις ανθρώπινες σχέσεις, διαμορφώνοντας έτσι την Ανθρωποκεντρική περίοδο (μέσα 5ου-322 π.Χ.)

 

Οι αρετές της πλατωνικής δίκαιης πόλης

Κατά τη σωκρατική άποψη «η αρετή είναι γνώση» και οι ηθικές έννοιες (όπως φιλία, οσιότης, δικαιοσύνη, ανδρεία, σοφία, σωφροσύνη) περιλαμβάνονται στη μία αρετή. Ο Πλάτων αφού αποκάλεσε Ιδέες τα πρότυπα των αφηρημένων ηθικών εννοιών τα τοποθέτησε σε έναν υπερβατικό άχρονο, αιώνιο, σταθερό πεδίο. Έτσι,  αναγάγοντας τις Ιδέες-αξίες σε μια απόλυτη αληθινή εξω-πραγματικότητα, τους απέδωσε ιδιότητες –όπως σταθερότητα, καθολικότητα, αιωνιότητα– ίδιες με αυτές των φυσικών ρυθμιστικών νόμων· τους οποίους οι Σοφιστές θεωρούσαν πανίσχυρους με κύρος, αντιθέτως ευμετάβλητους και εφήμερους τους θεσπισμένους κοινωνικούς νόμους –προϊόντα ανθρώπινης σκέψης δίχως αξία.[1]

Σύμφωνα με την άποψη του Πλάτωνα, όπως αυτή δηλώνεται μέσω του Σωκράτη, η πόλη είναι

Η θρησκευτική πολιτική του Κωνσταντίνου Α' (272-337 μ.κ.χ.)

Ναυσικά Αλειφέρη, ΕΛΠ 20,

"Δημόσιος & Ιδιωτικός βίος στη Βυζαντινή περίοδο",  

 βαθμός 9

Εισαγωγή

Tον 3ο αιώνα μ.Χ. η διοικητική σύγχυση που προερχόταν από τα πολλά και διαφορετικού τύπου διοικητικά κέντρα, η υπερφορολόγηση για τη συντήρηση του μεγάλου στρατού, η διαφθορά, οι συγκρούσεις φιλόδοξων στρατηγών, οι βίαιες και πυκνές εναλλαγές στον αυτοκρατορικό θρόνο, οι βάρβαροι εισβολείς στα βόρεια σύνορα, η εμφάνιση των Σασσανιδών στα ανατολικά οδήγησαν σε κρίση που διαπερνούσε τη ρωμαϊκή επικράτεια από άκρου εις άκρον. Μία από τις μεταρρυθμίσεις που στόχευε στη συνοχή των ετερόκλητων πληθυσμών ήταν η απόδοση της ιδιότητας του ρωμαίου πολίτη (Καρακάλας 212 μ.Χ.) στους μη δούλους. Για να επιτευχθεί η ομοιομορφία των υπηκόων και να ολοκληρωθεί επομένως ο απόλυτος έλεγχος μια ενιαία θρησκεία στο τελετουργικό της οποίας θα υποτάσσονταν οι πολίτες ήταν αναγκαία. Σύμφωνα με τη ρωμαϊκή αντίληψη η απόδοση τιμών στον λαμπρό αυτοκράτορα-θεό αλλά και η λατρεία στο ρωμαϊκό πάνθεον επηρέαζε ευνοϊκά τις ανθρώπινες δραστηριότητες. Ο μονοθεϊστικός χριστιανισμός, που υποστήριζε, μεταξύ άλλων, την ισότητα ενώπιον ενός θεού, απαγόρευε τη λατρεία άλλων θεών∙ έτσι χρεωνόταν τα δεινά της αυτοκρατορίας και διωκόταν από τις ρωμαϊκές εξουσιαστικές αρχές.¹

Το θέμα της εργασίας μας είναι η θρησκευτική πολιτική του δαλματικής καταγωγής Κωνσταντίνου Α΄ (272-337). Το 306 στέφθηκε καίσαρας∙ το 307 αύγουστος∙ μετά τη νίκη του επί του Μαξέντιου τo 312 στη Μουλβία γέφυρα, συναυτοκράτορας με τον Λικίνιο, τον οποίο νίκησε το 324 στη μάχη της Χρυσόπολης.² Παρέμεινε μονοκράτορας έως τον θάνατό του καταργώντας πρακτικά το σύστημα της τετραρχίας που είχε εφαρμόσει στο πλαίσιο της ανανέωσης³ ο Διοκλητιανός. Οι περιοχές της Εγγύς και Μέσης Ανατολής ήταν οι πολυπληθέστερες, με εδαφικό πλούτο και αυτές που παρήγαγαν πολιτισμό (βάρβαροι θεωρούνταν οι Δυτικοί έως τον 15ο αιώνα περίπου). Πιθανόν αυτοί να είναι οι λόγοι που ο Κωνσταντίνος ίδρυσε τη Νέα Ρώμη/Κωνσταντινούπολη το 324 στην αρχαία πόλη Βυζάντιο στον Βόσπορο, οι ίδιοι για τους οποίους ο Διοκλητιανός είχε έδρα του την ανατολική Νικομήδεια.⁴ Εν συνεχεία θα δούμε πως διαμορφώθηκε η θρησκευτική πολιτική μετά τον Κωνσταντίνο.

Θρησκευτική πολιτική του Κωνσταντίνου Α΄

Η νομιμοποίηση του χριστιανισμού συνέβη το 313 όταν ο Λικίνιος και ο Κωνσταντίνος συνυπέγραψαν ένα διάταγμα στο Μεδιόλανο, σύμφωνα με το οποίο το δικαίωμα της ανεξιθρησκίας μπορούσαν να απολαμβάνουν οι Χριστιανοί αλλά «και οι υπόλοιποι». Οι διωγμοί κατά των χριστιανών σταμάτησαν, αποδόθηκαν δημευμένες περιουσίες, παραχωρήθηκαν γαίες στη χριστιανική κοινότητα ενώ οι ιερείς απαλλάχτηκαν από φορολογικές υποχρεώσεις και από δημοτικά καθήκοντα. Έτσι αρκετοί πολίτες έσπευδαν να χειροτονηθούν ώστε να επωφεληθούν από τα προνόμια. Οι δούλοι δεν σημαδεύονταν στο πρόσωπο αφού κατά τη χριστιανική άποψη ο άνθρωπος είχε πλαστεί «κατ’ εικόνα του Θεού. Εν συνεχεία ο Κωνσταντίνος χρηματοδοτούσε την οικοδόμηση λαμπρών χριστιανικών κτιρίων⁵ με αποτέλεσμα ο εθνικός Ζώσιμος να τον κατηγορεί και για διασπάθιση δημόσιου χρήματος αλλά και για κακοτεχνία. Ο Κωνσταντίνος ως maximus pontifix και ως γεφυροποιός προέτρεπε με επιστολές να

Η γυναίκα στην Αθήνα του 5ου αιώνα π.Χ.

Ναυσικάς Αλειφέρη για

"Δημόσιος & Ιδιωτικός βίος στην αρχαία Ελλάδα", ΕΑΠ,  ΕΛΠ 20

Εισαγωγή

Στην αρχαία Ελλάδα ο όρος «οίκος» είχε ευρεία έννοια καθώς περιλάμβανε: τα εξαρτημένα μέλη (ζευγάρι, παιδιά, δούλοι/ες), τις οικονομικές δραστηριότητες, την ιστορία του οίκου, τις θρησκευτικές τελετές. Σε πατριαρχική κοινωνία αναμενόμενο είναι ο άντρας να έχει την κυρίαρχη θέση. Η γυναίκα μπορούσε να είναι αστή αλλά δεν θεωρείτο πολίτης και κατά συνέπεια δεν είχε νομική υπόσταση· ήταν στην ίδια κοινωνική θέση με τα παιδιά, τους δούλους, τους μέτοικους. Η άσκηση πολιτικών δικαιωμάτων ήταν αποκλειστικό προνόμιο των αντρών. Οι εμφανίσεις της γυναίκας στη δημόσια ζωή ήταν περιορισμένες και σχετίζονταν πάντα με κάποιο τελετουργικό (γαμήλιο, νεκρώσιμο, λατρευτικό θεού).

Στην αρχαία ελληνική θρησκεία δεν υπήρχαν, θεόπνευστα βιβλία, ιερείς/απόστολοι, ούτε ένας θεός και ούτε βέβαια αναμενόμενος σωτήρας. Η θρησκεία επικεντρωνόταν στον εξαγνισμό του ανθρώπινου σώματος και της ψυχής, στον οποίο συνέβαλαν οι μέθοδοι των τελετών (νηστεία, λουτρά, προσευχή, κ.ά). Οι πολλές θρησκευτικές τελετές συνόδευαν όλες τις εκδηλώσεις του δημόσιου και ιδιωτικού βίου. Οι δημόσιες τελετές περιλάμβαναν σπονδές, θυσίες, δείπνα, χορούς, μεταφορά του αγάλματος του θεού, λαμπαδηδρομία, κ.ά., ενισχύοντας έτσι τους δεσμούς των πολιτών της

Ιστοριογράφοι: Προκόπιος, Άννα Κομνηνή

φοιτητική εργασία της Ναυσικάς Αλειφέρη για το Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, ΕΛΠ 21

βαθμός 9,2

Ιστοριογράφοι της Πρώιμης και Μέσης βυζαντινής περιόδου

Προκόπιος (6ος αι. μ.Χ.), Άννα Κομνηνή (11ος αι. μ.Χ.)

Ανέκδοτα ή Απόκρυφη ιστορία
του Προκόπιου

Εισαγωγή

Η ιστοριογραφία είναι η σημαντικότερη πτυχή της βυζαντινής λογοτεχνίας. Κατά την Πρώιμη βυζαντινή περίοδο (4ος-7ος αιώνας) ο Χριστιανισμός εδραιώθηκε και έτσι η Ιστορία αποδεσμεύτηκε από τη θρησκευτική θεώρηση∙ στη «θύραθεν» ιστορία θέση πια είχαν τα πολιτικά και πολεμικά γεγονότα.[1]  Στη Μέση βυζαντινή περίοδο (8ος-12ος αιώνας), με γεγονότα αναφοράς το Σχίσμα της χριστιανικής Εκκλησίας (1054) και τη μάχη στο Ματζικέρτ (1071), γίνονταν προσπάθειες ετεροπροσδιορισμού της πολιτισμικής ταυτότητας της Ανατολικής Ρωμανίας σε σχέση και με τον πολιτισμό των λατινόφωνων της Δύσης και παραδοσιακά με τον πολιτισμό των βάρβαρων λαών της Ανατολής.

            Με τον ιστοριογράφο «πολύ Προκόπιο»[2]  –κατά την Γλύκατζη-Αρβελέρ– και το έργο Ανέκδοτα ή Απόκρυφη Ιστορία που  έγραψε το 550 θα ασχοληθούμε στην πρώτη ενότητα. Ο Προκόπιος (490/507-562) επί αυτοκρατορίας Ιουστινιανού (482-565) ήταν νομικός σύμβουλος και γραμματέας του στρατηγού Βελισσάριου· πήρε μέρος σε αρκετές στρατιωτικές αποστολές και εκστρατείες.[3]

Στη δεύτερη ενότητα μέσα από τα προοίμια της «Απόκρυφης ιστορίας» του Προκόπιου και του έργου της Άννας Κομνηνής (1083-1153) με τίτλο «Αλεξιάς», θα προσπαθήσουμε να εντοπίσουμε τα χαρακτηριστικά της βυζαντινής ιστοριογραφίας όπως διαμορφώθηκαν στην πάροδο των χρόνων.

Στην τρίτη ενότητα θα "διαβάσουμε" το προφίλ της Άννας Κομνηνής, όπως η ίδια το αναδεικνύει στο προοίμιο της «Αλεξιάδας»: κόρη με υψηλή μόρφωση του αυτοκράτορα Αλέξιου Α΄ Κομνηνού  (1048-1118) .

           
Προκόπιος

Ο Προκόπιος στα Ανέκδοτα εξιστορεί «με κάθε λεπτομέρεια»[4] τις βδελυρές πράξεις του βασιλικού ζεύγους (Ιουστινιανός και Θεοδώρα) αλλά και του αρχιστράτηγου Βελισσάριου. Ο Ιουστινιανός εμφανίζεται ως «ηγεμών των δαιμόνων»[5], που σφετερίστηκε κτήματα και πλούτισε εις βάρος των ευγενών». Ο Βελισσάριος, κατά τον Προκόπιο, είναι ανίσχυρος άντρας, υπάκουος στις αυτοκρατορικές διαταγές. Επίσης, στο βιβλίο γίνεται –με αρνητικό πρόσημο– εκτενής και λεπτομερής αναφορά στην ερωτική δράση της Θεοδώρας.[6] Για του λόγου το αληθές ο Προκόπιος

ΠΟΙΗΤΗΣ ΚΑΛΛΙΜΑΧΟΣ ΚΑΙ ΡΗΤΟΡΑΣ ΔΙΩΝ, ΕΛΠ 21

φοιτητική εργασία της Ναυσικάς Αλειφέρη για το Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, ΕΛΠ 21
(βαθμός 9)

Εισαγωγή

Κατά την Ελληνιστική περίοδο (323 π.Χ.-31 π.Χ.) η δημιουργία βασιλείων είχε ως συνέπεια οι πόλεις-κράτη να χάσουν την αυτονομία τους. Kαθώς οι πολιτειακοί θεσμοί λειτουργούσαν τυπικά το άτομο έχασε τον πολιτικό του ρόλο και η συνυφασμένη με την άμεση δημοκρατία ρητορική έχασε τη δυναμική της.  Η αγάπη για τη γνώση (φιλοσοφία), η αναζήτηση αιώνιων αρχών (χαρακτηριστικό της Κλασικής περιόδου) υποχώρησε προς χάρη της αναζήτησης της προσωπικής ευδαιμονίας.[1] Η λογιοσύνη και η έρευνα της αρχαίας λογοτεχνίας ευνόησαν τη φιλολογία.[2] Οι λόγιοι επέλεγαν είτε τον λιτό αττικισμό είτε τον περίτεχνο ασιανισμό –αντί της Κοινής γλώσσας. Ο αλεξανδρινός Καλλίμαχος (320-240 π.Χ.), με έργο του οποίου θα ασχοληθούμε στην πρώτη ενότητα, που θεωρείται ο κορυφαίος εκπρόσωπος της ελληνιστικής διανόησης έγραφε στην αττική διάλεκτο. Με το πλούσιο συγγραφικό του έργο αποτέλεσμα της πολύχρονης μελέτης της λογοτεχνικής παράδοσης αλλά και με τα νεωτεριστικά στοιχεία που εισήγαγε επηρέασε τη φιλολογία όχι μόνον της εποχής του αλλά και τη μεταγενέστερη.[3]

Στην παγκόσμια ρωμαϊκή αυτοκρατορία η εξαφάνιση των πόλεων-κρατών ολοκληρώθηκε. Στους λεγόμενους Αυτοκρατορικούς χρόνους (31 π.Χ.-330 μ.Χ.) πόλεις με αίγλη όπως η κλασική Αθήνα, η ελληνιστική Αλεξάνδρεια μετατράπηκαν σε επαρχίες. Στις νέες αυτές συνθήκες το άτομο έχασε εντελώς τον πολιτικό του ρόλο. Και ενώ η επίδειξη πλούτου, η υπερβολή χαρακτήριζε την εύπορη τάξη η κατώτερη ζούσε στην ένδεια. Επιπλέον, οι βραχύβιες ρωμαϊκές δυναστείες και οι συχνοί εμφύλιοι πόλεμοι των δυναστειών οδηγούσαν το άτομο σε αβεβαιότητα αλλά και σε απογοήτευση αναφορικά με τα εγκόσμια. Λύτρωση σε αγωνιώδη ερωτήματα που γεννούσε η εσωστρέφεια επεδίωξαν να δώσουν διάφορα φιλοσοφικά ρεύματα, όπως ο Κυνισμός, ο Στωισμός,

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ, Η ΡΗΤΟΡΙΚΗ ΤΟΥ 4ου αι. π.Χ., ΕΛΠ 21

Φοιτητική εργασία της Ναυσικάς Αλειφέρη για το Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, ΕΛΠ 21
βαθμός 8

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Εισαγωγή

Η Ρητορική είναι η τέχνη της σύνθεσης πειστικών επιχειρημάτων του προφορικού και γραπτού λόγου. Εμφανίστηκε τον 5ο αιώνα π.Χ. στην Αθήνα και θεωρήθηκε απαραίτητο εφόδιο προκειμένου ο πολίτης να συμμετέχει στα κοινά. Η ισηγορία ήταν πλέον δικαίωμα του πολίτη, ο οποίος είχε ευκαιρίες να ρητορεύσει -προκειμένου να εκφέρει άποψη, να επεξεργαστεί νόμους, να κρίνει πράξεις, να υποστηρίξει το δίκιο του, να απαντήσει σε λεκτικές επιθέσεις- στα νέα θεσμικά δημοτικά όργανα, όπως τα λαϊκά δικαστήρια, η Εκκλησία του Δήμου, η Βουλή, αλλά και στις εορταστικές εκδηλώσεις. Οι ρητοροδιδάσκαλοι ανέλαβαν επ’ αμοιβή την εκπαίδευση εύπορων νέων που ήθελαν να ακολουθήσουν πολιτική σταδιοδρομία.[1] Κατά τον Αριστοτέλη αναπτύχθηκαν τρία είδη ρητορικού λόγου: το δικανικόν, το συμβουλευτικόν (πολιτικός), το επιδεικτικόν (πανηγυρικός).[2]

Στην πρώτη ενότητα θα παρουσιάσουμε ένα απόσπασμα από τη Ρητορική του Αριστοτέλη. Η Ρητορική βασίζεται στα χειρόγραφα του Αριστοτέλη, στα οποία περιγράφονται με επιστημονικούς όρους οι πρακτικές, οι μέθοδοι της ρητορικής τέχνης.[3]

Στη δεύτερη ενότητα θα ασχοληθούμε με τους δικανικούς λόγους του Απολλόδωρου «Κατά Νεαίρας» και του Αισχύνη «Περὶ τῆς παραπρεσβείας» (34), που γράφτηκαν τον 4ο αιώνα π.Χ., όταν η Αθήνα είχε περιέλθει σε παρακμή. Η μήνυση που κατέθεσε ο Απολλόδωρος το 342 π.Χ. κατά της εταίρας Νεαίρας είναι δείγμα διαβολής, αφού αναφερόταν σε γεγονότα που είχαν συμβεί πριν

ΑΡΧΑΪΚΗ ΠΟΙΗΣΗ (8ος-μέσα 5ου αιώνα π.Χ.)

Φοιτητική εργασία της Ναυσικάς Αλειφέρη για το Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο (βαθμός 9,3)

ΕΙΣΑΓΩΓΗ 

Ο Απόλλων και η λύρα του

Opéra de Paris Garnier

http://www.aviewoncities.com/paris/operagarnier.htm

Η ποίηση -επική και λυρική- είναι είδος της λογοτεχνίας.[1] Τα έπη αφηγούνται ηρωικές πράξεις ανθρώπων και δράσεις θεών. Οι ήρωες  κερδίζουν τον απεριόριστο θαυμασμό και γίνονται πρότυπα προς μίμηση. Η απαγγελία ποιημάτων γινόταν από τους ραψωδούς σε θρησκευτικές εορτές, που περιλάμβαναν μουσικούς και αθλητικούς αγώνες. Στην πρώτη ενότητα θα ασχοληθούμε με το απόσπασμα (ραψωδία μ, 153-200 στ.) από την ομηρική Οδύσσεια, που πιθανολογείται ότι γράφτηκε τον 7ο αι. π.Χ. Το έπος που ανήκει στον κύκλο Νόστος περιγράφει τις περιπέτειες του Οδυσσέα και τον διακαή πόθο για επιστροφή στην πατρίδα.[2]

Κατηγορίες της λυρικής ποίησης είναι η μελική και η χορική. Η μελική ποίηση εκφράζει προσωπικά συναισθημάτα, απόψεις, εμπειρίες και στοχεύει στην αισθητική απόλαυση. Η θεματολογία της μελικής ποίησης είναι απλή, αντλείται από καθημερινές δράσεις ανθρώπων∙ ωστόσο η ηρωική δράση, ως ένθετη διήγηση, δεν εξαφανίζεται. Ο ποιητής εκτελεί μόνος το έργο του (εξού και όρος μονωδία) με τη συνοδεία λύρας. Καθώς ο ποιητής εκμυστηρευόταν προσωπικές εμπειρίες το κοινό ήταν σαφώς μικρότερο.

            Με τη μονωδία της Σαπφώς και με το Απόσπασμα 1, 36-77, Παρθένειο του Αλκμάνα, θα ασχοληθούμε στη δεύτερη ενότητα. Η Σαπφώ ήταν μέλος της  αριστοκρατικής τάξης και έγραφε στην αιολική διάλεκτο της Λέσβου. Στη Σπάρτη γεννήθηκε η χορική ποίηση -χορός των γυναικών σε δημόσια θέα. Στη χορική ποίηση, ο ποιητής ήταν και συνθέτης, χορογράφος, και συνήθως συνόδευε τον χορό με την κιθάρα του. Ο Αλκμάνας, έγραψε χορικά ποιήματα στο «λακωνικό ιδίωμα».[3]

            Στην ίδια ενότητα θα προσπαθήσουμε να ερμηνεύσουμε την άποψη των αρχαίων Ελλήνων για την ωραιότητα. Στην εννοιολογική ελληνική γλώσσα, η λέξη «ωραίο» προέρχεται από τη λέξη

Τάκης Ζενέτος, Στρογγυλό σχολείο

Ναυσικά Αλειφέρη ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ 'ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ-ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑ' ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΑΝΟΙΧΤΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ, ΜΑΡΤΙΟΣ 2015

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Ο Τάκης Ζενέτος γεννήθηκε στην Αθήνα. Ήταν ένας από τους 200 νέους επιστήμονες που διέφυγαν με το «Ματαρόα» τον Δεκέμβριο του 1944, προκειμένου να συνεχίσουν τις σπουδές τους στη Γαλλία. Επέστρεψε το 1955 στην Ελλάδα, όπου έκανε καριέρα ως αρχιτέκτονας.

Στην πρώτη ενότητα θα προσπαθήσουμε να προσεγγίσουμε την ‘ηλεκτρονική πολεοδομία’ του Ζενέτου και θα παρουσιάσουμε ένα από τα υλοποιημένα έργα του, το ‘στρογγυλό σχολείο’.

Στη δεύτερη ενότητα θα ασχοληθούμε με την ευαισθητοποίηση των επιστημόνων σχετικά με την προστασία της Φύσης και την πρόταση του Ζενέτου για την τουριστική αξιοποίηση περιοχών της νότιας Κρήτης.

Στην τρίτη ενότητα θα ασχοληθούμε με τη μοντέρνα αρχιτεκτονική στη μεταπολεμική Ελλάδα.

ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑ ΚΑΙ ΣΤΡΟΓΓΥΛΟ ΣΧΟΛΕΙΟ

Τα ευρωπαϊκά κράτη μετά τον Β΄ΠΠ επιδόθηκαν στην ανοικοδόμηση των πόλεων που ήταν μια καλή ευκαιρία για την εδραίωση σε μεγάλη κλίμακα της μοντέρνας αρχιτεκτονικής. Η μεταπολεμική τέχνη απελευθερώθηκε από το βάρος των ιστορικών προτύπων της Αναγέννησης, του Νεοκλασικισμού, του Γοτθικού ρυθμού. Στον φονξιοναλισμό (λειτουργικότητα) του μοντέρνου

Ο Σκεπτόμενος του Γιάννη Τσαρούχη

Ναυσικά Αλειφέρη 

ΓΙΑ  'ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ-ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑ' ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΑΝΟΙΧΤΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ,  ΕΛΠ 12

ΜΑΡΤΙΟΣ 2015

Εικ. 1. Γιάννης Τσαρούχης: Ο Σκεπτόμενος, 1939

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

O ζωγράφος Γιάννης Τσαρούχης γεννήθηκε το 1909 στην Αθήνα και πέθανε το 1989. Στη διάρκεια της καλλιτεχνικής του πορείας μεταξύ άλλων έλαβε μέρος σε τοπικές και διεθνείς εκθέσεις ζωγραφικής, ασχολήθηκε με τη σκηνογραφία θεάτρου, τον σχεδιασμό θεατρικών κοστουμιών, την αντιγραφή τοιχογραφιών στα Μετέωρα και στον Μυστρά, μελέτησε τις λαϊκές ενδυμασίες, δίδαξε στη Δραματική Σχολή Σταυράκου (1953) αλλά και στο «Ιωνικό κέντρο» ζωγραφικής στη Χίο (1981).[1]

Ο «ΣΚΕΠΤΟΜΕΝΟΣ» 

Στη σύγχρονη εποχή η εις βάθος μελέτη της Βυζαντινής τέχνης είχε ως αποτέλεσμα τον συσχετισμό της με τον Εξπρεσιονισμό και την αναβάθμιση της θέσης της στην ιστορία της Τέχνης.[2] Έτσι, το εγχείρημα του Γιάννη Τσαρούχη να συνθέσει ελληνοβυζαντινά και ευρωπαϊκά στοιχεία στα έργα του έχει ιδιαίτερη αξία. Οι ελληνικές επιρροές είχαν προέλθει από τη μαθητεία τού Τσαρούχη στο εργαστήριο του βυζαντινολάτρη Κόντογλου, τη γνωριμία του με τον ζωγράφο λαϊκής τέχνης Θεόφιλο, τη γνωριμία του με τον Σπαθάρη, δημιουργό του Καραγκιόζη. Ενώ κατά τη διάρκεια της ετήσιας παραμονής στο Παρίσι (1934-35) ο Τσαρούχης είχε την ευκαιρία να γνωρίσει τα πρωτοπόρα καλλιτεχνικά ρεύματα, όπως τον Φωβ (fauvre= αγρίμια), τον Κυβισμό, τον Εξπρεσιονισμό.[3]             

Η ΜΙΚΡΗ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΗ ΜΗΤΡΟΠΟΛΗ ΤΩΝ ΑΘΗΝΩΝ, ΕΛΠ12

ΦΟΙΤΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΗΣ Ναυσικάς Αλειφέρη ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ 'ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ-ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑ' ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΑΝΟΙΧΤΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ

 (ΒΑΘΜΟΣ 9)

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

O ιστορικός Δερτιλής αναφέρει ότι οι μορφωμένοι, οι λόγιοι, οι ισχυροί διαχρονικά και σε όλους τους πολιτισμούς σφυρηλατούν «τις συλλογικές ταυτότητες».[1] Οι αρχιτέκτονες επιχειρούν να αποδώσουν την ταυτότητα ενός έθνους, το πνεύμα της εποχής (ιδεολογικές απόψεις και προκαταλήψεις) μέσω τεχνοτροπιών και υλικών, υπακούοντας, και εξυπηρετώντας πολιτικές σκοπιμότητες.

Στην πρώτη ενότητα θα αναφέρουμε αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά της Μικρής Μητρόπολης και πως αυτά είχαν διαμορφωθεί στο Βυζάντιο του 12ου αιώνα μ.Χ.

Στη δεύτερη ενότητα θα προσπαθήσουμε να περιγράψουμε το πνευματικό κλίμα της Αθήνας και την αποτύπωσή του στην αρχιτεκτονική του 12ου αιώνα μ.Χ.

Στην τρίτη ενότητα θα μελετήσουμε τη Μεγάλη Μητρόπολη και το κλίμα της εποχής του 19ου αιώνα.

Στην τέταρτη ενότητα θα συγκρίνουμε τις δυο εκκλησίες και θα αναφερθούμε στο ρόλο τους στη σύγχρονη Αθήνα.

Η ΜΙΚΡΗ ΜΗΤΡΟΠΟΛΗ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ

Η Παναγία Γοργοεπήκοος (εικ. 1)[2] -μία από τις σωζόμενες βυζαντινές εκκλησίες-[3] κατασκευάστηκε στην Αθήνα περί τα τέλη του 12ου αιώνα μ.Χ. Στα μετέπειτα χρόνια ο ναός  έγινε γνωστός ως Άγιος Ελευθέριος ή Μικρή Μητρόπολη.

Εικ. 1. Παναγία Γοργοεπήκοος ή Άγιος Ελευθέριος. Αθήνα

Ο αρχιτεκτονικός ρυθμός του ναού είναι σταυροειδής εγγεγραμμένος σε αθηναϊκό[4] τρούλο. Ο

Μινωίτες και Μυκηναίοι

Ναυσικά Αλειφέρη για "Πολεοδομία-Αρχιτεκτονική" με βαθμό 8

 

http://local.e-history.gr/pages/viewpage.action?pageId=17826393

ΠΑΛΑΤΙ ΚΝΩΣΟΥ

Εισαγωγή

Η διαφορετική έκφραση της Τέχνης προσδίδει ατομικότητα σε κάθε πολιτισμό. Οι αρχαιολόγοι διακρίνουν τις αλληλεπιδράσεις των πολιτισμών στα αντικείμενα δημόσιας και ιδιωτικής χρήσης (χρηστικά και διακοσμητικά αντικείμενα), λατρείας (ειδώλια, ταφικά σήματα), στα αρχιτεκτονικά λείψανα κτισμάτων (οικιών και τάφων).

Στην πρώτη ενότητα θα μελετήσουμε τα μινωικά και μυκηναϊκά ανάκτορα της Εποχής του Χαλκού (3000-1100 π.Χ.) και θα προσπαθήσουμε να εντοπίσουμε ομοιότητες και διαφορές.

Στη δεύτερη ενότητα θα ασχοληθούμε με τις τοιχογραφίες, που σώθηκαν μετά την καταστροφή των προϊστορικών ανακτόρων.

Στην τρίτη ενότητα θα αναφέρουμε στοιχεία που μαρτυρούν τη συνέχεια της ελληνικής αρχιτεκτονικής στην πάροδο των αιώνων και πως η ανασκαφική έρευνα των προϊστορικών οικιών συνδέεται με τον τομέα του τουρισμού, τον τριτογενή παράγοντα της οικονομίας.

Η Αρχιτεκτονική των Προϊστορικών οικισμών    

O μινωικός πολιτισμός, του νησιού Κρήτη, κατά το τέλος της Μέσης Χαλκοκρατίας (1600-1100 π.Χ.) βρέθηκε στην ακμή του. Οι Μίνωες, ισχυρή ναυτική δύναμη, είχαν αναπτύξει εμπορικές

Η ΒΑΥΑΡΟΚΡΑΤΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΟ 1833-1843

Στην Ελλάδα, μετά τη δολοφονία του Καποδίστρια το 1831, οι πολεμικές συγκρούσεις ανάμεσα στις ισχυρές τοπικές ομάδες (προύχοντες, οπλαρχηγοί, μεγαλοκτηματίες, καραβοκύρηδες) που διεκδικούσαν μερίδιο στην εξουσία απειλούσαν την ανεξαρτησία της χώρας. Οι τρεις Μεγάλες Δυνάμεις –Αγγλία, Γαλλία, Ρωσία– εκτιμώντας ότι η αναρχία που επικρατούσε στην Ελλάδα απειλούσε και  την ειρήνη των ευρωπαϊκών κρατών παρέδωσαν την εξουσία του Βασιλείου της Ελλάδας στον Όθωνα (γιο του Λουδοβίκου, βασιλιά της Βαυαρίας), και τον προικοδότησαν με νέο δάνειο ύψους 60.000.0000 χρυσών φράγκων.[1]

ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΣΤΟΧΑΣΜΟΣ ΤΟΥ 5ου ΑΙΩΝΑ π.Χ

φοιτητικη εργασια τησ Ναυσικάς Αλειφέρη (9,5) για το ελληνικο ανοικτο πανεπιστημιο

φεβρουαριοσ 2014 

Η ΤΡΑΓΩΔΙΑ

ΟΙ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΔΟΜΕΣ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΪΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ 

ΚΑΙ Ο ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΣΤΟΧΑΣΜΟΣ ΤΟΥ 5ου ΑΙΩΝΑ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Ο Ευριπίδης έγραψε τις Ικέτιδες (πιθανόν το 424 π.Χ.) ενώ διεξαγόταν ο Πελοποννησιακός πόλεμος (431-404 π.Χ.). Οι προθέσεις του ήταν να εκφράσει αντιπολεμική άποψη, να εκθειάσει το δημοκρατικό πολίτευμα της Αθήνας και να στηλιτεύσει το τυραννικό πολίτευμα της Θήβας.

Ο ευρηματικός Ευριπίδης, παρουσιάζει τον Θησέα (μυθικό βασιλιά της Αθήνας) να ζητά, ως δημοκρατικός ηγέτης, την έγκριση των Αθηναίων για να επιτεθεί στη Θήβα, ώστε να αποσπάσει, κατόπιν προτροπής των ικέτιδων (γριές μάνες), τις σωρούς των 7 αργείων στρατηγών «που δίχως τάφο έτσι ατιμάζονται φρικτά»,[1]. Μετά τη νίκη των Αθηναίων, ο Θησέας παραδίδει την τέφρα των νεκρών στους συγγενείς τους.[2]

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ

ΦΟΙΤΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΗΣ Ναυσικάς Αλειφέρη ΓΙΑ ΤΟ ΕΑΠ, ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2014

Ο ρόλος του βυζαντινού στρατού

ως πολιτειακού και πολιτικού παράγοντα

O θεσμός των θεμάτων από τον 8ο

μέχρι τα μέσα του 11ου αιώνα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία στη χιλιόχρονη ιστορία της, λόγω της γεωγραφικής θέσης και της έκτασής της, δεχόταν από γειτονικά κράτη ή φυλές πολλές επιθέσεις, τις οποίες αντιμετώπιζε είτε με τη διπλωματία είτε με τον ισχυρό στρατό της. Κύριο μέλημα των αυτοκρατόρων ήταν η διαφύλαξη των εδαφών της μεγάλης αυτοκρατορίας και η προστασία της πρωτεύουσας, της Κωνσταντινούπολης –ο μύθος σχετικά με τα πλούτη της προσέλκυε ξένους στρατούς– ώστε οι μελετητές να μιλάνε για  «στρατικοποίηση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας».[1]

 

Η δημιουργία του Ελληνικού αλφάβητου και τα αίτια της διγλωσσίας

Ναυσικά Αλειφέρη, για ΕΛΠ 10, ΕΑΠ

Ιανουάριος 2014.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η ελληνική γραφή από την πρώτη εμφάνισή της –κατά το τέλος της Παλαιολιθικής εποχής– έως τον 9ο αιώνα πέρασε από πέντε στάδια:

α) Το εικονόγραμμα που εμφανίζεται σε σπήλαια και απεικονίζει σκηνές κυνηγιού ή μάχης β) Το ιδεόγραμμα στα μέσα της 4ης π.Χ. χιλιετίας που εξεικονίζει και αντικείμενα γ) την εξέλιξη του ιδεογράμματος το οποίο γίνεται πιο γραμμικό και ο γραφέας προσπαθεί να αντιστοιχίσει ήχο με εικονίδιο δ) το συλλαβόγραμμα, που απομονώνει φθόγγους και τους εξεικονίζει σε συλλαβές μιας λέξης. Τέτοιου είδους γραφικό σύστημα είναι η μινωική Ιερογλυφική ή Εικονική που εμφανίζεται σε σφραγιδόλιθους της Κρήτης στα τέλη του 19ου αιώνα και η Γραμμική Α (και οι δύο δεν έχουν αποκρυπτογραφηθεί). Στα τέλη του 15ου αιώνα η Γραμμική Β –ένα σύστημα 88 συλλαβογραμμάτων και 260 ιδεογραμμάτων– κάνει την εμφάνισή της σε πήλινα αγγεία, πινακίδες, σφραγίδες και αφορά απογραφές, και λογαριασμούς[1] ε) Το γράμμα, το οποίο αντιστοιχεί σ’ έναν φθόγγο. [2]

            Από τον 12ο αιώνα, που ολοκληρώθηκε η εισβολή των βόρειων λαών στον ελλαδικό χώρο με την κάθοδο των Δωριέων έως τον 9ο αιώνα παρατηρείται δημογραφική κάμψη και οπισθοδρόμηση του πολιτισμού των πληθυσμών. Οι αιώνες αυτής της περιόδου χαρακτηρίζονται από τους ιστορικούς μελετητές ως «Σκοτεινοί» (ιδίως ο 11ος και ο 10ος) λόγω της έλλειψης αρχαιολογικών τεκμηρίων. Τα ελληνικά φύλα που προωθήθηκαν στη Βαλκανική χερσόνησο ήρθαν σε επαφή με τους αυτόχθονες πληθυσμούς, όπως οι Πελασγοί, Λέλεκες, οι Κάρες. Από τη συνύπαρξη των επιδρομέων και των αυτόχθονων πληθυσμών προέκυψε η ελληνική γλώσσα. Οι προηγούμενες γραφές φαίνεται ότι εγκαταλείφθηκαν· παρ’ όλα αυτά κάποιες λέξεις φτάνουν έως τη νεοελληνική γλώσσα.